Thưa Bà Con,

Xin chuyển lại lời tiền nhân Nguyễn Phi Khanh dặn dò con Nguyễn Trãi trước khi bị Tàu áp tải qua Ải Nam Quan.

Khí tiết người xưa đã vậy

Há chăng người con Việt ngày nay chẳng học đòi!

Phi Khanh

Đây biên giới hai nước thù đẫm máu;

Đây Nam Quan... con mắt khép tình thâm

Lối qua lại của một loài cuồng khấu

Là Nam Quan... chua xót bóng nghìn năm.

Đây Nam Quan, bốn bề sương lạnh lẽo,

Hồn thuở xưa lay động bóng tinh kỳ

Ai đi sứ nơi quê người lẽo đẽo

Cỏ hoa rừng dâng lệ khóc phân ly?!

Đây Nam Quan, những u hồn thấp thoáng

Đứng đầu non, trông rõi bóng quê hương

Đây Nam Quan, anh hùng xưa lảng vảng

Trỏ sang Tàu, vẽ máu trên đường gươm.

Đây Nam Quan, nơi tướng quân họ Lý

Đuổi quân thù để cứu lấy dân sinh

Lại phóng xá cho giống người tiểu kỷ

Rút binh về, múa tít lưỡi gươm linh

Đây Nam Quan, quân Nguyên rời biển máu

Thoát rừng xương, tơi tả kéo nhau về

Say chiến công, tướng nhà Trần lảo đảo

Nắng chiều hôm rung động ánh gươm thề.

Màu thời gian phất phơ làn khói biếc

Bóng người xưa lồng lộng tít trời xanh

Đến bây giờ Thăng Long nằm đợi chết

Đau lòng ta tiếng gọi dưới trăng thanh

Nước phá, nhà tan, muôn dân u uất!

Biết bao giờ lau sạch máu trên đầu?

Mấy cha con như thần vụt tắt,

Đường xa xôi, huyết lệ chảy về đâu?

(Nguyễn Trãi đi đến, nép vào một bụi cây, lắng nghe)

Trãi

Góc trời Nam, ánh sao thần vụt tắt,

Thành Thăng Long nghi ngút chuyện thương đau

Phụ thân ôi! Chiến bào đầy nước mắt,

Biết bao giờ lau sạch máu trên đầu?!

Phi Khanh

Ai?

Trãi

Thưa phụ thân, con, đây Nguyễn Trãi!

Phi Khanh

Kìa, đêm khuya sao lại đến tìm cha?

Trãi

Đêm giá lạnh, quân canh vì trễ nải

Con băng rừng, tìm nẻo đến thăm cha.

Phi Khanh

Đây là chốn ải địa đầu nước Việt

Khắc trong lòng ghi nhớ hận Nam Quan

Bao năm trời nằm sương và gối tuyết

Cha hằng mong thiên hạ được bình an

Bên đất khách khi đến giờ nhắm mắt

Cha sẽ cầu con trả được thù chung

Ngày mai đây, tấm thân tàn sẽ mất

Nhưng linh hồn bay lại với non sông

Con về đi! Cha yên tâm chịu khổ!

Con về đi! Đúc thép chống giang san

Cha tin chắc đường gươm nơi đất Tổ

Sẽ có ngày sáng chói những vinh quang

Con về đi!

Trãi

Thưa cha đau đớn lắm,

Nỗi chia lìa tê buốt bóng trăng xa

Như thân con có quản gì bụi lấm

Xin theo hầu thân phụ đến Trung Hoa,

Để cùng cha, một mai cùng biết chết,

Cùng hai anh chia xẻ nỗi đau buồn.

Phi Khanh

A! Nguyễn Trãi! Hãy dẹp tình thảm thiết

Trông đằng sau: xương máu ngập giang sơn

Cha sinh con, nghĩa là gây sức mạnh

Cha nuôi con, là hy vọng về sau

Đến ngày nay, giữa đường cha đứt gánh

Thì con ôi! Tung kiếm cho quên sầu!

Con về đi! Cha vui lòng vĩnh biệt

Con về đi! Rửa nhục cho non sông

Con phải nhớ: con là dòng tuấn kiệt,

Trong người con cuồn cuộn máu anh hùng

Trãi

Nhưng bên trời, cha cùng anh tắm máu

Con lòng nào yên sống giữa quê hương

Ôi! Ðại Việt! vào tay loài thảo khấu,

Khói nghìn năm thoi thóp trên sa trường

Khắp non sông vừa tàn cơn ác mộng

Tình yên vui, trăm họ nén đau thương

Ai đồng chí trong đám người ham sống

Trên kinh thành lơ lửng một thanh gươm!

Kìa nghìn dặm trên đường về thui thủi

Lưới quân Minh căng đợi khách giang hồ

Một mãnh hổ chống sao đàn chó sói

Thân tan tành bêu máu chợ Kinh Đô

Con xin cha, cho con theo bóng áo,

Cùng ôm nhau, cùng chết dưới gươm thù

Không tận trung, thôi đành con tận hiếu,

Kiếp này mong khỏi thẹn với nghìn thu

Phi Khanh

Không thể được! Định sang Tàu chết nhục

Làm con ma uất hận giữa quê người!

Con hèn quá, con làm cha tủi cực,

Thôi! Mong gì báo đáp một ngày mai!

Giống Đại Việt không bao giờ hèn yếu,

Tự nghìn xưa ngẩng mặt lên trời cao

Ôi! Kiêu hãnh là những trang niên thiếu

Tự nghìn xưa không nhụt chí anh hào!

Gái cùng trai trên non sông gấm vóc

Đã thêu bằng huyết lệ, bằng gươm đao

Những trang sử đẹp như vàng với ngọc

Bóng muôn đời không thẹn với trăng sao!

Con là trai mà không bằng nhi nữ

Cha sinh con hổ thẹn với trời xanh

Mong chết uổng chỉ là người uý tử

Sống bẽ bàng thêm tủi mặt tài danh.

Người trượng phu nên tìm đường mà chết

Chết làm sao vang động khắp nghìn phương

Chết làm sao cho kẻ thù tiêu diệt!

Chết làm sao mà vạn thuở nhớ thương!

Kìa cái cchết bậc anh thư ngày trước

Muôn nghìn năm quốc sử ngát trầm hương

Con hãy trả xong thù nhà nợ nước,

Muốn theo cha thì chết trên sa trường!

Trãi

(mơ màng nhìn về phía xa)

Ôi! Bóng quê hương ngả nắng chiều

Những mùa thu cũ gợi thương yêu

Mái tranh xơ xác, thềm giăng lạnh

Sân mốc, vườn hoang, gió tịch liêu

Tre xanh san sát chuyện gươm đao

Đứng rũ tà huy nhuốm máu đào

Thép rỉ buồn tênh lời sắt đá,

Gươm cùn tựa nguyệt giấc chiêm bao

Chí khí phai dần trên kỷ niệm

Như đường tơ nhạt nếp thời gian

Bao giờ dứt lệ quên đau khổ

Tung kiếm nghìn thu quét bạo tàn.

Phi Khanh

Con yêu quý! Chớ xuôi lòng mềm yếu

Gác tình riêng, vỗ cánh trở về Nam!

Con về đi! Tận trung là tận hiếu

Đem gươm mài bóng nguyệt dưới khăn tang

Nếu trời muốn cho nước ta tiêu diệt

Thì lưới thù sẽ úp xuống đầu xanh

Không bao giờ! Không bao giờ con chết

Về ngay đi rồi chí toại công thành!

Nghĩ đến cha một phương trời ảm đạm

Thì nghiến răng vung kiếm quét quân thù

Trãi con ơi! Tương lai đầy ánh sáng

Cha đứng đây trông suốt được nghìn thu.

Trãi

(quỳ lạy)

Cha nói đến tương lai đầy ánh sáng

Khiến lòng con bừng tỉnh một cơn mê

Quỳ lạy cha, cha lên đường ảm đạm

Rời Nam Quan, theo gió, con bay về.

Phi Khanh

Ôi! Sung sướng, trời sao chưa nỡ tắt

Về ngay đi! Ghi nhớ hận Nam Quan

Bên Kim Lăng, cho đến ngày nhắm mắt

Cha nguyện cầu con lấy lại giang san.

Trãi

Hận Nam Quan, biết bao giờ phai nhạt,

Biết bao giờ cạn lệ khóc cha già

Lúc vĩnh biệt thật trăm nghìn chua xót!

Phi Khanh

Kìa con trông: nắng hé chân trời xa.

Trãi

Chân trời xa!

Phi Khanh

Về ngay đi Nguyễn Trãi

Nâng gươm thề, đem quốc sử mà soi.

Trãi

Đã đến giờ con lìa xa quan ải,

Kể từ nay Nam Bắc cách đôi nơi.

Phi Khanh

Đêm sắp cạn, về ngay đi Nguyễn Trãi,

Nhớ Nam Quan là vết máu trên đầu.

Trãi

Đêm Nam Quan là con dao hai lưỡi,

Trích lòng con thành một vết thương sâu

Trông phía Bắc thì xót thương dòng máu

Ngó về Nam thì tan tác gia hương

Càng thảm khốc, càng bền gan chiến đấu

Bụi hồng bay, quay tít một thanh gươm

Giống nòi ấy, nghe lời oanh liệt cũ

Sẽ vùng lên như trận gió điên cuồng!

Hỡi quân Minh! Sao không nhìn lịch sử

Mà vội vàng ngạo nghễ xuống Nam phương?

Hãy chờ đấy mà nếm mùi thất bại,

Tàn ác đi rồi trả nợ về sau!

Hãy chờ đấy, trông sao thần sáng chói,

Trong trần ai, ai dễ biết ai đâu!

Một ngày mai con tung gươm cất cánh

Trời quê hương rực lửa những đêm thiêng

Cha phù hộ cho con tròn sứ mệnh

Bại hay thành là theo lệnh Hoàng Thiên

Một ngày mai, khi Trãi này khởi nghĩa,

Kéo cờ lên, phấp phới linh hồn cha

Gạt nước mắt, con nguyện cầu cùng thiên địa,

Một ngày mai, con lấy lại sơn hà.

Phi Khanh

Máu anh hùng! Trôi đi mà rửa nhục,

Kìa con trông: nắng nhuộm chân trời xa.

Trãi

Con xin về, mài gươm chờ báo phục.

Phi Khanh

Cha mỉm cười nhắm mắt bên Trung Hoa.

Trãi

Tình phụ tử chia lìa, ai nín khóc

Bóng đêm tàn cay đắng tấm lòng con!

Trời thẳm xa, đoạt mất quyền hoạ phúc.

Phi Khanh

Kìa con trông: nắng xoã trên đầu non

Trãi

Trên ngọn núi, nắng phơi màu hy vọng

Con biết rồi, bóng dáng của nghìn xưa

Con hiểu rồi, linh hồn cha cao rộng

Sẽ bay về theo lớp gió mây đưa

Tiếng chim ca vang lừng, sao mãnh liệt!

Gió bình minh phơi phới tuổi thanh xuân

(lùi dần vào các khóm cây)

Kính chúc cha lên đường sang cõi chết,

Vui từ nay cho đến lúc ly trần.