Con đường Dân chủ hóa Việt Nam Tổng thể - Phần I Việc mang lại dân chủ thực sự cho Việt Nam trong điều kiện độc tài đảng trị của Đảng Cộng sản Việt Nam (CSBV) hiện nay là một vấn đề phức tạp, đụng chạm đến nhiều yếu tố chính trị, xã hội và quốc tế. Tuy nhiên, có thể nhìn nhận từ nhiều phương diện khác nhau để từ đó tìm ra những cách thức khả thi trong công cuo5c dân chủ hóa trên. Có bốn yếu tố chánh yếu cần quan tâm; đó là: - Giáo dục về quyền làm chủ của ngưới công dân trong một quốc gia có chủ quyền – Ý thức và phát triển xã hội dân sự, - Gây sự chú ỳ của cộng đồng quốc tế (quốc tế vận), - Đối thoại trên căn bản mở rộng. Tăng cường nhận thức và giáo dục về quyền con người và dân chủ qua mạng lưới toàn cầu: • Giáo dục công dân: Cần có các chương trình giáo dục công dân về quyền tự do, quyền con người, dân chủ và pháp quyền. Điều này có thể thực hiện thông qua các nền tảng giáo dục không chính thức, truyền thông mạng xã hội, và các tổ chức xã hội dân sự. Nếu người dân nhận thức rõ ràng về quyền của mình, họ có thể yêu cầu thay đổi một cách uyển chuyển hơn, ôn hòa và đạt nhihiệu quả hơn. • Về việc xử dụng công nghệ và truyền thông: Mạng lưới toàn cầu và các mạng xã hội có thể là công cụ quan trọng giúp việc truyền bá tin tức và xây dựng cộng đồng công dân xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, việc xử dụng các nền tảng này phải đối mặt với sự kiểm soát và giám sát chặt chẽ của chính quyền CSBV; vì vậy, cần phải hết sức kín đáo khi trao đổi lẫn nhau. Luôn luôn đề phòng “phía bên kia cài người vào… Xây dựng và phát triển xã hội dân sự: • Xây dựng và phát triển các tổ chức xã hội dân sự độc lập: Tạo ra các tổ chức, hiệp hội dưới dạng tổ chức văn hóa, văn nghệ, cải lương, thi họa, nhóm cộng đồng có tính chất độc lập khỏi sự dòm ngó, chú ý và kiểm soát của nhà nước, mà chỉ chịu sự giám sát của người dân. Các tổ chức này có thể hoạt động trong các lĩnh vực giáo dục, bảo vệ quyền lợi người lao động, môi trường, đặc biệt không bàn đến những vấn đề nhạy cả của nhà cầm quyền. • Tổ chức các phong trào hòa bình: Một khi tổ chức đã có quy cũ và lớn mạnh, cần bước thêm một bước nữa là phát triển các phong trào đòi hỏi quyền lợi căn bản như quyền được phát biểu quan điểm, đóng góp ý kiến, tổ chức hội họp…của người dân một cách ôn hòa và không bạo lực. Những phong trào này có thể ảnh hưởng đến chính quyền thông qua việc xây dựng sức mạnh cộng đồng và gây áp lực xã hội. Mục đích nhằm tiến đến việc thành lập một đối trọng hợp pháp trước chánh quyền. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế và thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế: • Kêu gọi sự can thiệp quốc tế: Việt Nam có thể gia nhập các công ước quốc tế về nhân quyền, qua đó tăng cường sức ép từ cộng đồng quốc tế đối với chính quyền Việt Nam để thúc đẩy cải cách. Các xã hội dân sự (NGO) độc lập sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc vận động quốc tế để từ đó tạo nên sức ép cho CSBV trong các nghị quyết, quyết định có tính cách đàn áp hay bóp nghẹt ngươi dân như Nghị quyến 36 năm 2004, Nghị quyết 1334, 2023, và gần đây nhứt Nghị quyết 147 năm 2024 áp lực lên việc kiểm soát đi lại và kiểm soát nội dung, quan điểm của cá nhân trên mạng toàn cầu như Facebook, Email v.v… của người trong nước lẫn ngoài nước. • Tận dụng các mối quan hệ quốc tế: Các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ và các quốc gia có thể là đối tác quan trọng trong việc hỗ trợ cho các phong trào dân chủ hóa ở Việt Nam. Điều này có thể giúp tạo ra một nền tảng chính trị vững chắc hơn cho sự thay đổi và nhà cầm quyền sẽ thận trọng hơn trong việc đàn áp hay triệt tiêu. Tạo ra các cuộc đối thoại chính trị • Khuyến khích đối thoại giữa các bên: Mặc dù hiện tại Đảng Cộng sản Bắc Việt hiện nay có thể không dễ dàng chấp nhận đối thoại với các lực lượng đối lập, nhưng việc xây dựng các cơ chế đối thoại trong xã hội (chẳng hạn các diễn đàn, hội nghị) có thể là bước đầu tiên hướng tới việc cải cách chính trị. Các cuộc đối thoại phải tập trung vào các vấn đề quan trọng như quyền tự do ngôn luận, quyền bầu cử tự do, quyền lập hôi, và các vấn đề liên quan đến pháp luật trong lãnh vực nhân quyền. • Khuyến khích tham gia chính trị từ dưới lên: Các nhóm, tổ chức chính trị và xã hội có thể thúc đẩy các cuộc thảo luận và ý tưởng về một hệ thống chính trị đa đảng hoặc các cơ chế dân chủ khác. Điều này có thể khiến cho nhà cầm quyền thấy rõ lợi ích của việc cải cách hay thay đổi một vài khía cạnh “thiếu dân chủ” của họ trong việc điều hành quốc gia. Xây dựng sự đoàn kết của các lực lượng dân chủ • Tạo ra sự đoàn kết giữa các lực lượng dân chủ trong và ngoài nước: Các lực lượng đối lập và phong trào dân chủ có thể hợp tác để tạo ra một phong trào mạnh mẽ, xuyên quốc gia, và có ảnh hưởng. Việc này có thể diễn ra qua các cuộc họp, hội thảo quốc tế, và các chiến dịch chung trong việc xây dựng xã hội như thành lập những đội như: vệ sinh đường phố, cổ súy và vận động dân chúng ý thức về việc bảo vệ môi trường chung như quét dọc, thu lượm rác và kêu gọi đừng xả rác trong các khu hẻm, khu chung cư ở các cao ốc v.v… Những việc tuy nhỏ nhặt nhưng từ đó tạo ra lòng tin yêu với bà con sống chung quanh. Từ đó, trong các buổi họp mặt khu phố, có thể gợi ý thêm nhiều quan điểm như cải tạo xã hội, vấn đề nhân quyền và các quyền dân sự trong một xã hội mở hay tự do. • Đẩy mạnh các chiến dịch nhân quyền và dân chủ: Một khi đã dủ lớn mạnh vì có nhiều “cán bộ” và niềm tin của “bà con”, các tổ chức xã hội lần lần tiến dần đến việc nâng cao ý thức vận động quốc tế. Những chiến dịch này cần phải được tổ chức có tính toàn cầu, thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế và đặc biệt là truyền thông quốc tế để tạo ra áp lực đối với chính quyền. Xây dựng các giải pháp và cơ chế cải cách từ bên trong • Thúc đẩy cải cách nội bộ Đảng Cộng sản: Vấn đề là làm sao thúc đẩy sự thay đổi hay cải cách trong và ngoài đảng mà tránh được sự khước từ của họ ngay từ đầu. Dù khó khăn, một số nhà quan sát tin rằng có thể thúc đẩy các cải cách chính trị từ trong nội bộ Đảng, thông qua việc cổ vũ cho các lãnh đạo trẻ có tư tưởng đổi mới. Tuy nhiên, điều này đụng phải thách thức lớn khi Đảng Cộng sản đang còn giữ quyền kiểm soát rất chặt chẽ, nhứt là trong nội bộ đảng. Bất cứ một đảng viên nào dù lớn hay nhỏ có thể bị triệt tiêu ngay khi đảng khám phá hay nghi ngờ một điều gì đó bất lợi cho đảng do đảng viên đó gây ra. • Cải cách thể chế chính trị: Khi thực hiện nhiều bước kể trên tương đối suông sẻ, việc cải cách dần dần thể chế chính trị từ độc tài đảng trị, cho đến độc tài cá nhân…sang dân chủ có thể là một cách tiếp cận “nhẹ nhàng”. Việc mở rộng tự do ngôn luận, tạo ra các cuộc bầu cử tự do và công bằng, và xây dựng một hệ thống pháp lý độc lập là những yếu tố then chốt lần lần được thiết lập. Nên nhớ, dục tốc bất đạt. Rất cần kiên nhẫn đối với Cộng sản Tổng kết Việc mang lại dân chủ thực sự cho Việt Nam trong bối cảnh hiện nay đụng phải rất nhiều thử thách, từ sự kiểm soát của Đảng Cộng sản, đến sự kiểm duyệt truyền thông và các cuộc đàn áp chính trị trong việc bảo vệ quyền lực của đảng. Tuy nhiên, việc kết hợp các phương pháp từ cải cách giáo dục, xây dựng xã hội dân sự, tận dụng các mối quan hệ quốc tế và thúc đẩy đối thoại chính trị có thể là những cách thức khả thi để từng bước tạo ra những thay đổi tích cực. Những thay đổi này có thể diễn ra từ từ, nhưng nếu các lực lượng dân chủ đoàn kết và có chiến lược rõ ràng, cơ hội cho một Việt Nam dân chủ hơn trong tương lai vẫn có thể trở thành hiện thực. Tất cả đòi hỏi sự quyết tâm, mức thành tín, và sự đoàn kết của người trong và ngoài nước. Cái ngã và sự nghi kỵ chính là hai kẻ thù của bất cứ tổ chức dân sự độc lập nào. Mời đọc tiếp: Phần II - Thúc đầy xã hội dân sự Phần III- Giáo dục công dân như thế nào? Phần IV – Đẩy mạnh hợp tác quốc tế Phần V – Tạo ra đối thoại với CSBV Phần VI – Xây dựng và Kết hợp các lực lương chánh trị trong và ngoài nước Phần VII – Có thể thực hiện cải cách từ bên trong hay không> Phần VIII – Làm sao thay đổi/thay thế tư duy người cộng sản? Mai Thanh Truyết Con đường Dân chủ hóa Việt Nam – 2025