Tất cả là chúng sinh All Beings Are Sentient Tuần qua, tôi bay từ Houston đến Albuquerque, New Mexico, để thăm bạn Bill và vợ. Bill từng là hạ sĩ quan trong quân đội Mỹ, trải qua hai tour chiến đấu ở Việt Nam vào giữa thập niên 60. Last week, I flew from Houston to Albuquerque, New Mexico, to visit my friend Bill and his wife. Bill once served as a young sergeant in the U.S. Army, completing two tours in Vietnam during the mid-1960s. Chúng tôi ở cùng gia đình Bill sáu ngày năm đêm, tổng cộng mười người. Trong hai ngày, chúng tôi ở Angel Fire, trên độ cao hơn 13.000 ft. Ngôi nhà Airbnb giống như một chalet nhỏ, bao quanh bởi những hàng thông và aspen cao vút. We spent six days together with Bill’s children and grandchildren—ten of us in all—two of those days at Angel Fire, high in the mountains at over 13,000 feet. The Airbnb cabin felt like a quiet chalet, surrounded by tall aspens and dark pines. Mỗi sáng, khi bước ra với ly cà phê nóng, tôi nghe tiếng chim hót bên cạnh dĩa hạt khô và bình nước đầy cho chim. Each morning, stepping outside with a cup of hot coffee, I would hear the birds and notice the simple gifts left for them: seeds in a dish, fresh water in a bowl. Một sáng, một gia đình nai gồm hai bố mẹ và sáu con xuất hiện dọc theo hàng aspen. Bill vội vào nhà, mang thùng hạt ngô và rải quanh nhà. Chỉ vài phút sau, nai đã tụ tập, và niềm vui ấy lan tỏa đến cả chúng tôi. Thật bình yên. One morning, a family of deer appeared along the aspens—two adults and six little ones. Bill went inside, fetched a tub of corn, and scattered it around the house. Within minutes, the deer gathered, their quiet joy spreading to us as well. Such peace, born from a simple gesture. Một trong những mục đích chính của chuyến thăm là dự lễ đặt viên gạch tưởng niệm cho những người lính Mỹ – Việt đã hy sinh trong chiến tranh. Buổi lễ diễn ra ngày 30/8/2025 tại Vietnam Veterans Memorial, trên đỉnh đồi nhỏ. Hơn 500 người tham dự, từ đoàn xe mô tô đến các gia đình đi RV, tràn ngập thị trấn chỉ vài trăm dân cư. One of the main purposes of my visit was to attend a ceremony at the Vietnam Veterans Memorial in Angel Fire. On August 30, 2025, a new brick was laid in honor of American and Vietnamese soldiers who gave their lives in that war. More than five hundred people came, from motorcycle groups to families in RVs, filling this small mountain town of only a few hundred residents. Nhưng điều in sâu trong tôi nhất không phải lễ tưởng niệm, mà là một buổi sáng bình dị cùng Bill. Yet what lingers with me most is not the memorial, but a simple morning with Bill. Sáng hôm đó, khi tôi nhâm nhi ly cà phê, tôi chứng kiến Bill cẩn thận rửa hai chai thủy tinh. Sau này tôi mới biết đó là bình nước cho chim trong vườn sau. That morning, as I sipped my coffee, I watched Bill carefully wash two glass bottles. Later, I learned they were water feeders for the birds in the backyard. Những động tác nhẹ nhàng, tỉ mỉ khi lau bên trong và ngoài chai. Khi xong, Bill dùng nước lọc từ tủ lạnh đổ đầy hai chai, không lấy từ vòi. His movements were gentle and meticulous as he cleaned the inside and outside of the bottles. When finished, he filled them with filtered water from the refrigerator, not from the tap. Sau đó, Bill đặt lại vị trí cũ và không quên rải thêm hạt vào dĩa thức ăn. Chỉ vài phút sau, hai chú chim hummingbird bay tới, vui đùa cùng những hạt đủ màu. Then Bill placed the bottles back in their original positions and added fresh seeds to the dish. Moments later, two hummingbirds appeared, dancing joyfully among the colorful grains. Chuyện chỉ có thế. Nhưng sao tôi cứ nghĩ mãi, đến khi trở về Houston và viết những dòng này. That was all. Yet I could not stop thinking about it, even after returning to Houston and writing these lines. Hành động nhỏ bé của Bill mang tính nhân bản. Anh có thể không nhận ra, nhưng việc thay nước sạch cho chim là biểu hiện của lòng từ bi tiềm ẩn trong anh. Bill’s simple act revealed a deep humanity. He may not have realized it, but refilling clean water for the birds embodied the latent compassion within him. Sáng hôm đó, tôi bỗng hiểu câu Phật dạy: “Tất cả là chúng sinh.” That morning, I suddenly understood the Buddha’s teaching: “All beings are sentient.” Không chỉ con người với bao suy tính và lo toan là chúng sinh. Chim, kiến, cả rừng tre già trong gió, tất cả mang nhịp thở của sự sống. Not only humans, with all their thoughts and worries, are sentient. Birds, ants, even the old bamboo groves rustling in the wind—all carry the breath of life. Tất cả đều hiện hữu trong vòng sinh diệt, vô thường, và đều đáng được yêu thương, che chở, và trân quý. All exist within the cycle of birth and passing, impermanence, and are equally worthy of love, care, and reverence. Chuẩn bị bình nước, rải vài hạt mồi, hành động tưởng vụn vặt lại là cách mở lòng với muôn loài. Không cần chờ việc lớn, ngay trong đời sống nhỏ nhoi thường nhật, hạt giống từ bi vẫn được nuôi dưỡng. To prepare a water bowl, to scatter a handful of seeds—such small gestures are how we open our hearts to all beings. We need not wait for grand deeds; even in small daily acts, the seed of compassion can flourish. Trong Phật giáo, “chúng sinh” (Sanskrit: sattva, Pali: satta) không chỉ con người, mà là tất cả hữu tình, trôi nổi trong vòng luân hồi: con người, động vật, côn trùng, loài ở địa ngục, ngạ quỷ, A-tu-la, cho đến chư thiên, và cả những dạng tồn tại vi tế khó thấy. In Buddhism, “sentient beings” (Sanskrit: sattva, Pali: satta) are not limited to humans. They include all conscious entities drifting in samsāra: humans, animals, insects, beings in hell, hungry ghosts, asuras, celestial beings, and even subtle forms of existence difficult to perceive. “Tất cả là chúng sinh” ẩn chứa tính bình đẳng và duyên khởi. Bình đẳng vì mọi chúng sinh đều có khả năng cảm thọ; duyên khởi vì không một thực thể nào tồn tại độc lập, mà liên quan đến hạnh phúc và khổ đau chung của toàn thể. “All beings are sentient” contains equality and interdependence. Equality, because all beings can feel; interdependence, because no entity exists alone, and the joy or suffering of one affects the well-being of all. Vì thế, con người không thể tự cho phép phá hủy kẻ khác. Mỗi hành động, từ ăn uống, sản xuất đến quan hệ xã hội, cần dựa trên nền tảng tôn trọng sự sống. Therefore, humans cannot grant themselves the right to destroy others. Every act—eating, producing, social interactions—must rest upon respect for life. Đây chính là nền tảng của Tứ Vô Lượng Tâm: Từ, Bi, Hỷ, Xả. This is the foundation of the Four Immeasurables: Loving-kindness (maitrī), Compassion (karuṇā), Joy (muditā), Equanimity (upekṣā). Trong xã hội hiện nay, ý nghĩa “Tất cả là chúng sinh” được áp dụng trong đạo đức sinh thái, bảo vệ muôn loài, và trong quan hệ xã hội con người: xóa bỏ định kiến, thù hận, khởi tâm cảm thông. In today’s world, “All beings are sentient” applies to ecological ethics—protecting life—and to human relations: overcoming prejudice and hatred, cultivating empathy. Trong tu tập cá nhân, lòng từ bi không chỉ dành cho gia đình hay nhân loại, mà mở rộng khắp mười phương. In personal practice, compassion extends beyond family or humanity to all directions. Khi tối về, tôi ngồi trước cửa sổ, nhìn những chú chim vẫn ríu rít trên cành. Tôi chợt nhận ra, hạnh phúc không chỉ là những kế hoạch lớn lao hay thành tựu vang dội. As evening fell, I sat by the window, watching the birds chirping on the branches. I suddenly realized that happiness is not only in grand plans or resounding achievements. Nó có thể là khoảnh khắc lặng lẽ, chuẩn bị nước cho chim, rải hạt nhỏ, và nhìn chúng tận hưởng món quà giản dị. It can be the quiet moments—preparing water for the birds, scattering tiny seeds, and watching them relish the simple gift. Từ những hành động nhỏ ấy, trí tuệ và từ bi được nuôi dưỡng. From such small acts, wisdom and compassion are nurtured. Tôi nhớ câu renga xưa: I recall an old renga: Bình minh hé nụ cười Dawn reveals a gentle smile Chim hót giữa vườn yên tĩnh Birds sing in the silent garden “Sương mờ buổi sớm, Giọt long lanh trên lá, Trời vừa hé môi.” Morning mist lingers, Glittering drops on the leaves, The sky softly wakes.” *** “Bình nước đặt xuống, Chim “ruồi” nghiêng đầu uống, Hạt kê reo vui.” “Water bowl set down, Hummingbird tilt to sip and drink, Grains call out with joy.” *** "Ta và vạn vật, Không riêng, chẳng tách rời, Chúng sinh muôn đời.” All beings and I, Not separate, not apart, Life eternal in all. Những bài thơ ngắn, hình ảnh giản dị nhưng chứa đựng triết lý sâu sắc. Giống như hành động của Bill, chúng nhắc nhở rằng sự quan tâm, tôn trọng và yêu thương có thể bắt đầu từ những điều nhỏ bé nhất. These short poems, simple in imagery, contain profound philosophy. Like Bill’s actions, they remind us that care, respect, and love can begin from the tiniest gestures. Khi tôi đặt bút xuống, tôi thở dài nhẹ nhõm. Thế giới không cần đợi một biến cố lớn mới thức tỉnh. Mỗi ngày, mỗi hành động, dù nhỏ, đều có thể gieo mầm yêu thương. As I set down my pen, I sighed in relief. The world does not have to wait for a grand event to awaken. Each day, each act, however small, can sow seeds of love. Và tôi hiểu, sống là trân trọng mọi chúng sinh, từ con người đến côn trùng, từ chim chóc đến cây cối, để nhịp điệu cuộc sống hòa quyện cùng hạnh phúc giản dị. And I understood: living is about cherishing all beings—from humans to insects, from birds to trees—so that the rhythm of life harmonizes with simple happiness. Mai Thanh Truyết - 2025 Mai Thanh Truyết - 2025