Tản mạn về ngày Thu phân năm nay, ngày 23-9-2024

Thu phân năm 2025 là ngày 21-8-2025

Equinox áp dụng cho mùa Xuân và Thu –

Solstice áp dụng cho mùa Hạ và Đông

Xuân phân – Thu phân – Hạ chí – Đông chí

 

Gần đến lúc chuyển sang thu rồi, mặc dù ở nhiều nơi trên đất nước, chúng ta có cảm giác như đã đến lúc rồi. Có những thời điểm cụ thể khi các mùa thiên văn chính thức chuyển giao - đối với mùa thu, đó là điểm thu phân. Đối với mùa xuân, đó là điểm xuân phân.

Điểm thu phân Bắc bán cầu là vào tháng 9 và đánh dấu sự thay đổi đáng hoan nghênh trong các mùa đối với nhiều người sau một mùa hè dài và nóng nực. Nhưng điểm thu phân chính xác là gì? Tất cả đều liên quan đến Trái đất và mối quan hệ của nó với mặt trời. Sau đây là cách hiểu, hình dung và kỷ niệm điểm phân thu.

Điểm Thu phân là gì?

Ý nghĩa của điểm phân nằm ngay trong tên gọi: sự kết hợp của các từ tiếng Latin có nghĩa là bằng nhau và đêm - Equinox.

"Chỉ có hai thời điểm trong năm mà trục Trái đất không nghiêng về phía hoặc ra xa mặt trời, dẫn đến lượng ánh sáng ban ngày và bóng tối 'gần như' bằng nhau ở mọi vĩ độ", Cơ quan Thời tiết Quốc gia cho biết trong một bài giải thích về các mùa.

 

 

A NASA illustration shows the angle of Earth's tilt in relation to the sun.

NASA's Goddard Space Flight Center.

 

Trái đất quay trên một trục (hãy tưởng tượng một đường thẳng chạy từ cực này sang cực kia) và hành tinh này có độ nghiêng 23,5 độ. Độ nghiêng là thứ tạo ra các mùa. Khi Trái đất quay quanh mặt trời, độ nghiêng có nghĩa là một số khu vực của hành tinh nhận được nhiều ánh sáng mặt trời trực tiếp hơn những khu vực khác. Đó là cách mà mùa hè có thể xảy ra ở Bắc bán cầu (nghiêng về phía mặt trời) và mùa đông có thể xảy ra ở Nam bán cầu (nghiêng ra xa mặt trời) cùng một lúc. Vào thời điểm xuân phân, mặt trời chiếu thẳng vào đường xích đạo và trao tặng tình yêu thương ngang nhau cho cả hai bán cầu.

Các hành tinh khác cũng nghiêng trên trục quay của chúng cũng trải qua xuân phân. Tuy nhiên, thang thời gian có thể rất khác nhau. Xuân phân trên Sao Thổ - Saturn chỉ xảy ra khoảng 15 năm Trái Đất. Điều đó có nghĩa là mỗi mùa kéo dài hơn bảy năm trên Sao Thổ. Thậm chí còn khắc nghiệt hơn trên Sao Hải Vương - Neptune, nơi có các mùa kéo dài hàng thập kỷ. Chúng ta có thể biết ơn vì các mùa tương đối ngắn trên hành tinh của mình.

Thu phân ở Bắc bán cầu rơi vào ngày 22 tháng 9 năm nay, vào lúc 5:44 sáng theo giờ Thái Bình Dương.

Ngày Thu phân năm 2024 rơi vào ngày 23 tháng 9. Đây là thời điểm mà ngày và đêm có độ dài bằng nhau, đánh dấu sự bắt đầu của mùa thu ở bán cầu Bắc.

Mùa là sự phân chia của năm, nói chung dựa trên sự thay đổi theo chu kỳ của thời tiết:

·         Trong các khu vực ôn đới và vùng cực nói chung có bốn mùa rõ rệt: xuân, hạ (hè), thu và đông.

·         Trong một số khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới thì có thể người ta chỉ chia thành hai mùa là mùa mưa và mùa khô, dựa trên lượng mưa có sự thay đổi đáng kể hơn so với sự thay đổi của nhiệt độ.

·         Trong một số khu vực khác của vùng nhiệt đới thì lại có sự phân chia thành ba mùa: mùa nóng, mùa mưa và mùa lạnh.

·         Người Ai Cập cổ đại còn chia một năm thành: - Mùa Aklet là mùa ngập lụt, mùa cày cấy và gieo hạt, - Và mùa Stem là mùa thu hoạch mùa màng.

·         Ở khu vực Melbourne của miền đông nam nước Úc, TS Beth Goth từ Monash School of Biological sciences (Trường Sinh học Monash) đã biên soạn các tài liệu của một số các đồng nghiệp, là những người đang quảng cáo cho mô hình 6 mùa đối với khu vực này.

·         Trên đảo Vancouver ngoài bờ biển phía tây của Canada, John Neville - một nhà nghiên cứu thiên nhiên và một nhà văn nổi tiếng - tin rằng phần phía đông của đảo này có mùa trước mùa xuân trên thực tế (de facto) trong khoảng thời gian giữa mùa đông và mùa xuân. Mùa xuân đang đến dần trong tháng 2 thỉnh thoảng bị ngắt quãng bởi những trận tuyết rơi ngắn ngày làm cho thời kỳ tháng 2-3 có đặc trưng của một mùa lai tạp, nó không phải mùa đông mà cũng chẳng phải mùa xuân.

·         Trong một số khu vực của thế giới, các "mùa" đặc biệt được định nghĩa một cách khá lỏng lẻo dựa theo các sự kiện tự nhiên như mùa bão, mùa lốc xoáy, hay mùa cháy rừng.

Trên một số hành tinh trong Hệ Mặt Trời, cũng có hiện tượng thời tiết thay đổi tuần hoàn theo chu kỳ quay quanh Mặt Trời, cũng gọi là mùa; cùng nguyên nhân là độ nghiêng trục quay so với mặt phẳng quỹ đạo.

Tại điểm Thu phân, người quan sát sẽ thấy Mặt Trời khi đó mọc "chính xác" ở phía Đông và lặn "chính xác" ở phía Tây.

Có thể nói nôm na là thu phân là thời điểm mà trước và sau đó khoảng ba tháng Mặt Trời có xu hướng mỗi ngày mọc và lặn nhích dần về phía nam.

Tại các quốc gia Âu Mỹ, mùa thu cũng là mùa thu hoạch chính và có các lễ hội mừng được mùa. Lễ hội thu hoạch truyền thống tại Anh được tổ chức vào ngày chủ nhật gần "Ngày trăng thu hoạch" (Harvest Moon), đó là ngày trăng tròn xảy ra gần điểm thu phân (21, 22 hoặc 23 tháng 9) nhất. Tại Hoa Kỳ và Canada vào tháng 10 hay tháng 11 vào ngày lễ tạ ơn.

Ngày Thu phân năm 2024 sẽ bắt đầu vào lúc 2:44 sáng UTC (Thời gian phối hợp quốc tế) vào ngày 23 tháng 9. Từ đó, Bắc bán cầu sẽ nhận được ít ánh sáng trực tiếp từ mặt trời hơn và trời sẽ lạnh hơn theo tuần.

Điểm Xuân phân và Thu phân khác nhau với Hạ chí và Đông chí như thế nào?

Xem hình Đồ họa với Trái đất trong bóng râm một phần khi quay quanh mặt trời do Cơ quan Thời tiết Quốc gia này cho thấy độ nghiêng của Trái đất, cách Trái đất quay quanh mặt trời và thời điểm xảy ra điểm phân và điểm chí ở bán cầu bắc. NWS/NOAA

Giống như điểm Phân, điểm Chí cũng liên quan đến độ nghiêng của Trái đất, nhưng thay vì ban ngày và ban đêm đều nhau, ngày và đêm ở thời điểm cực đại của chúng. Đông chí là ngày ngắn nhất trong năm, trong khi hạ chí là ngày dài nhất. Đông chí ở Bắc bán cầu rơi vào ngày 21 tháng 12 năm nay.

This National Weather Service graphic shows Earth's tilt, how it orbits the sun and when the equinoxes and solstices occur in the northern hemisphere. NWS/NOAA

 

 

 

Chúng ta mừng Thu phân như thế nào?

Xuân phân không giống như nhật thực hay sao băng. Không có khoảnh khắc tuyệt vời nào khi bạn nhìn thấy điều gì đó ngoạn mục. Thu phân năm nay sẽ giống như bất kỳ ngày nào khác, nhưng đây là cách tiện lợi để đánh dấu sự thay đổi của các mùa thiên văn. Bạn có thể đi khắp nơi và tuyên bố,

Cây mùa thu chuyển sang màu đỏ và vàng ở vùng núi New Mexico.

Mùa thu có nghĩa là đã đến lúc cho những cuộc phiêu lưu ngắm lá mùa thu.

Amanda Kooser/CNET

 

"Hôm nay chính thức là ngày đầu tiên của mùa thu!" Bạn ăn mừng như thế nào là tùy thuộc vào bạn. Sau đây là một gợi ý: Mặc chiếc áo len yêu thích của bạn, lái xe ngắm lá và nhâm nhi một ly cà phê bí ngô để chào đón mùa thu theo phong cách riêng. Người viết sẽ bay lên Denver vì được biết năm nay những chiếc là vàng của rừng cây Aslen sẽ bắt đầu rụng vào ngày 26 và 27/9 năm nay.

Trăng thu hoạch – The harvest Moon

Cũng cần nói thêm, Trăng thu hoạch, xuất hiện vào ngày 17 tháng 9, xuất hiện hàng năm. Đây chỉ là tên gọi của mặt trăng xuất hiện gần nhất với điểm thu phân thu, diễn ra vào ngày 23 tháng 9 năm nay. Nhưng trăng thu hoạch năm nay cũng sẽ là siêu trăng – supermoon, cũng như trăng máu, và những hiện tượng này không thường xảy ra cùng nhau.

Để trở thành siêu trăng, mặt trăng phải ở cận điểm, nghĩa là nó ở gần Trái đất nhất có thể trong quỹ đạo của nó. Điều này khiến mặt trăng trông to hơn và sáng hơn bình thường. Có ba đến bốn siêu trăng một năm và chúng thường xếp thành hàng. Năm nay, siêu trăng đầu tiên là siêu trăng xanh hiếm gặp của tháng trước. Tháng 9 sẽ là siêu trăng thứ hai. Chúng ta cũng sẽ có siêu trăng vào tháng 10 và tháng 11.

Vậy thì, trăng máu là gì? Trăng máu – blood moon xảy ra trong quá trình nguyệt thực một phần hoặc toàn phần. Trái đất chặn không cho mặt trời chiếu sáng hoàn toàn mặt trăng, khiến ánh sáng của mặt trời cuộn quanh từ trường của Trái đất. Từ trường này lọc ánh sáng của mặt trời, để lại chủ yếu ánh sáng từ phần màu đỏ của quang phổ màu, do đó làm cho mặt trăng có màu đỏ. Tương tự như siêu trăng, trăng máu xảy ra một vài lần mỗi năm.

***

Tóm lại, Thu Phân nghĩa là gì?

Điểm phân tháng 9 (Thu phân) là thời điểm Mặt trời xuất hiện vượt qua xích đạo thiên thể, hướng về phía nam. ... Tại điểm Thu phân, Mặt trời khi nhìn từ đường xích đạo mọc theo hướng đông và lặn về hướng tây.

Điều gì xảy ra trong điểm Thu phân?

Vào điểm Thu phân, mặt trời băng qua xích đạo thiên thể (celestial equator), để đi vào Bắc bán cầu của bầu trời. ... Nếu là tiết Xuân phân. Mặt trời đang băng qua bầu trời dọc theo xích đạo thiên thể, ngay trên xích đạo của Trái đất. Cả hai bán cầu của Trái đất đều nhận được tia nắng mặt trời như nhau.

Đó là thời điểm mà mặt phẳng của xích đạo Trái đất đi qua tâm của đĩa Mặt trời, hoặc thời điểm mà Mặt trời đi qua xích đạo thiên thể. Vào những ngày này, có số giờ ban ngày và bóng tối xấp xỉ bằng nhau.

Thu phân kéo dài bao lâu?

Vào điểm Thu phân, ngày và đêm dài khoảng 12 giờ (với thời gian thực tế là ngày và đêm bằng nhau, ở Bắc bán cầu, xảy ra vài ngày sau điểm thu). Mặt trời băng qua xích đạo thiên thể đi về phía nam; nó tăng chính xác đến hạn về phía đông và đặt chính xác về phía tây.

Tại sao Điểm phân (Equinox) lại quan trọng như vậy?

Hai điểm giao nhau này rất quan trọng đối với cư dân trên Trái đất, bởi vì chúng đánh dấu sự thay đổi hướng tia Mặt trời chiếu xuống Trái đất. Cụ thể, vào ngày Chủ nhật, mặt trời sẽ di chuyển từ Bắc bán cầu sang Nam bán cầu.

Điểm đặc biệt về ngày nầy là gì?

Trong thời điểm phân cực, cực bắc và cực nam của trái đất không nghiêng về phía trước hoặc ra khỏi mặt trời và thời lượng ánh sáng ban ngày về mặt lý thuyết là như nhau tại tất cả các điểm trên bề mặt trái đất. Do đó, tên gọi, điểm phân, có nguồn gốc từ tiếng Latinh có nghĩa là đêm bình đẳng (equal night).

Thu phân có giống nhau ở mọi nơi không?

Khi Trái đất quay quanh quỹ đạo hàng năm, một bán cầu hướng về mặt trời nhiều hơn bán cầu còn lại, phía có mùa hè. ... Tuy nhiên, điểm phân đánh dấu thời điểm chính xác hai lần một năm khi trục của Trái đất không nghiêng về phía trước hoặc ở phía xa Mặt trời. Tuy nhiên, độ nghiêng trục khoảng 23,4 độ, vẫn được giữ nguyên.

Thu phân ảnh hưởng đến chúng ta như thế nào?

Bạn có thể mong đợi một số tác dụng phụ thoáng qua, nhưng sẽ nhanh chóng biến, các tác dụng phụ bao gồm như: nhức đầu, tăng tiết mồ hôi, tăng mùi hơi thở, da căng ra…, đi tiểu và đi tiêu nhiều hơn một chút, cảm thấy mệt mỏi mấy ngày đầu thu phân.

Hàng năm Thu phân giúp chúng ta tôn vinh vẻ đẹp của sự cân bằng giữa ngày và đêm, giữa hoạt động và thời gian nghỉ ngơi, giữa năng suất và sự chiêm nghiệm, đồng thời khuyến khích chúng ta cảm ơn vì thu hoạch bội thu trong cuộc sống" (bountiful harvest).

Thu phân có thể ảnh hưởng đến tâm trạng của bạn không?

Đối với một số người, sự thay đổi thời tiết giữa các mùa có thể làm thay đổi khí sắc (mood) của cơ thể . Trong thời gian chuyển mùa đông, nhiều người phát triển chứng rối loạn ái cảm theo mùa (SAD – Seasonal Affective Disorder). Một số chuyên gia tin rằng ngày ngắn hơn, với ánh sáng mặt trời, làm đảo lộn đồng hồ bên trong cơ thể, gây mất năng lượng và thiếu vẻ tươi sáng cho cuộc sống.

Thu phân ảnh hưởng như thế nào về mặt tâm linh?

Ở cấp độ tâm linh sâu sắc hơn, theo Blog Conscious Reminder, điểm thu phân được cho là đại diện cho: "thời kỳ đấu tranh giữa bóng tối và ánh sáng, cái chết và sự sống. Nó xảy ra khi đêm và ngày bằng nhau, và hành trình của Mặt trời thực sự đến đó cũng thể hiện cuộc hành trình của Vũ trụ”.

Như vậy, đối với mỗi Bà Con, ngày Thu phân đến với Bà Con như thế nào?

Vào ngày Thu phân, nhiều người có thể cảm thấy tâm trạng nhẹ nhàng hơn do thời tiết mát mẻ và không khí thu dịu dàng. Sự chuyển mùa này thường gợi lên cảm xúc về sự thay đổi, khiến mọi người trở nên nhạy cảm hơn với những gì xung quanh.

Bên cạnh đó, một số người có thể cảm thấy buồn hơn hoặc trầm tư hơn vì sự thay đổi trong ánh sáng và thời tiết. Nói chung, cảm xúc và hành vi của con người thường bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh, và thời tiết là một yếu tố quan trọng.

Bạn có thấy mình có những thay đổi gì vào thời điểm này không?

Nếu tại thời điểm nầy, mỗi chúng ta soi rọi lại chính mình trong một sát na hiện tại đó, chúng ta cũng sẽ…KHÔNG THẤY GÌ!

Vì Điểm phân thời gian qua một vị trí đặc biệt của Mặt trời so với Trái đất đã, đang, và sẽ xảy ra hàng năm…chẳng có gì khác hết!

Họa chăng một cơn hồng thủy xảy ra, hay một Big Bang bùng nổ…thì chúng ta cũng sẽ CHẲNG CÒN GÌ!

Mai Thanh Truyết

Houston, 19/9/2024