Con đường Việt Nam IX

Tranh Đấu Bất Bạo Động – Trường hợp Đông Đức & Liên Xô

 

1-    Hiện tượng Đông Đức sụp đổ

Tiến trình của cuộc cách mạng Đông Đức được trích dịch từ phần phụ lục của tác phẩm "Nonviolent Struggle and the Revolution in Eastern Germany" của Roland Bleiker, The Albert Einstein Institution xuất bản,1993.

• 7/5/1989: Hơn 100 người biểu tình chống gian lận bầu cử bị bắt ở Leipzig.
• 18/9: Hơn 100 người biểu tình bị bắt sau buổi lễ cầu nguyện vào ngày thứ Hai tại Nhà thờ Thánh Nicholas ở Leipzig. Biểu tình liên tục tiếp theo sau đó;
• 16/10: Hơn 120.000người biểu tình ở Leipzig, 10.000 người ở Dresden và Magdeburg, 5.000 người ở Halle, và 3.000 người ở Berlin.
• 18/10: Bộ Chính trị buộc Erich Honecker từ chức.
• 7/11: Toàn bộ chính quyền Đông Đức từ chức.
• 8/11: Toàn thể Bộ Chính trị từ chức.
• 9/11/1989: Các cuộc biểu tình ở Erfurt (80.000 người) và Gera (10.000 người). Tối hôm ấy Bức tường Berlin sụp đổ!

 

Đông Đức (CHDC Đức) sụp đổ vào năm 1989 chánh yếu là do 5 nguyên nhân chính, ngắn gọn như sau:

1. Kinh tế kiệt quệ: Hệ thống kinh tế kế hoạch tập trung kém hiệu quả, lạc hậu hơn nhiều so với Tây Đức, dẫn đến khủng hoảng sản xuất, thiếu thốn hàng hóa, đời sống người dân khó khăn.
2. Áp lực từ làn sóng dân chủ Đông Âu: Năm 1989, các nước cộng sản ở Đông Âu như Ba Lan, Hungary, Tiệp Khắc... bắt đầu cải cách và mở cửa, tạo hiệu ứng dây chuyền ảnh hưởng đến Đông Đức.
3. Người dân trốn chạy hàng loạt: Hàng trăm ngàn người Đông Đức bỏ trốn qua Tây Đức thông qua các nước láng giềng (đặc biệt là qua Hungary), khiến chính quyền mất kiểm soát.
4. Phong trào biểu tình trong nước: Hàng trăm ngàn người thường trực xuống đường tại Leipzig, Berlin và nhiều nơi khác đòi cải cách chính trị, tự do bầu cử và chấm dứt chế độ độc tài.
5. Sự bất lực của chế độ: Chính quyền Erich Honecker và đảng SED không kịp thích ứng và bị cô lập, dẫn đến sụp đổ nhanh chóng sau khi Bức tường Berlin bị mở ngày 9/11/1989.

Tóm lại, Đông Đức sụp đổ do kết hợp giữa khủng hoảng kinh tế – chính trị nội bộ và áp lực dân chủ hóa từ trong và ngoài, trong bối cảnh toàn bộ hệ thống XHCN Đông Âu đang rạn nứt.

Chúng ta thấy rõ là tiến trình làm cho Bức tường Bá Linh sụp đổ bắt đầu từ tháng 5/1989, và tiếp tục hầu như liên tục cho đến ngày N là ngày 9/11/1989. Một chuỗi đấu tranh của toàn dân trong 6 tháng liên tiếp.

Bây giờ, thử tìm hiểu xem những yếu tố nào đưa đến sự thành công của người dân Đông Đức? Đó là:

• Ý thức dân chủ và dân tộc của người dân cao;
• Lý tưởng cộng sản của Tây phương dù sao vẫn còn hé mở (nhìn về phương Tây) chứ không khép kín và cực đoan kiểu Mao Trạch Đông;
• Không bị áp lực bên ngoài trực tiếp ảnh hưởng kinh tế - quân sự lên chính quốc (Liên Xô trong giai đoạn nầy đang “ngất ngư” về kinh tế do cuộc chạy đua vũ khí chiến lược dưới thời TT Reagan của Hoa Kỳ;
• Quan trọng nhứt là, chỗ dựa và là nơi yểm trợ “LỚN” của người dân Đông Đức là Tây Đức, một quốc gia hùng mạnh về kinh tế.

 

2-    Trường hợp Liên Xô sụp đổ 

Có thể nói ngắn gọn là Liên bang Xô Viết sụp đổ vì những nguyên nhân dưới đây:

• Các tiểu bang trong 15 liên bang là những quốc gia độc lập, có nguồn gốc dân tộc khác với dân tộc Nga, do dó, sự ràng buộc liên bang là do CS Nga áp đặt chứ không do ý muốn của các dân tộc trên;
• Khi Liên Xô sụp đổ, họ vẫn là chủ tịch nước, là tổng thống quốc gia mà họ đã từng là Tổng Bí thư trước đó, cho nên quyền lợi và quyền lực không thay đổi;
• Liên Xô sụp đổ cuối cùng là do kinh tế kiệt quệ của liên bang do cuộc chạy đua vũ khí với Hoa Kỳ.

Nhưng khi đi vào chi tiết, chúng ta có thể nhìn ra được nhiều nguyên nhân sâu xa gây ra cái chết của một một chế độ là do kết quả của chính sách quản trị nhà nước theo hướng tập trung quyền lực và áp dụng triệt để cuyên chính vô sản của đảng cộng sản Nga. Đó là:

·       Mô hình kinh tế kế hoạch tập trung bị trì trệ, kém năng suất, không cạnh tranh được với phương Tây, tạo ra việc thâm hụt ngân sách triền miên, lạm phát tăng vọt, đời sống nhân dân khốn khó, hàng hóa thiếu thốn.

·       Chính sách của Gorbachev khởi xướng cho cải tổ kinh tế (Perestroika) và cởi mở chính trị (Glasnost) từ năm 1985 hoàn toàn thất bại vì là cải cách nửa vời, làm lộ rõ mâu thuẫn của hệ thống, khơi dậy bất mãn mà không tạo ra giải pháp hiệu quả.

• Từ đó, làm cho người dân của 15 nước cộng hòa (như Ukraine, Baltic, Georgia...) đứng lên đòi độc lập, không chấp nhận vai trò chi phối của nước Nga nữa. Và từ đó, làm sóng ly khai nổi lên.

Có thể nói, diễn tiến của phong trào đòi ly khai xảy ra chỉ trong một thời gian ngắn, bắt đầu từ một nhóm lãnh đạo bảo thủ trong đảng cố gắng đảo chính vào tháng 8/1991 để cứu chế độ cộng sản nhưng thất bại. Sau đó, Boris Yeltsin (Nga) lợi dụng cơ hội củng cố quyền lực và đẩy nhanh tiến trình tan rã vào ngày 24/12/1991.

Tóm lại, Liên Xô sụp đổ do khủng hoảng kinh tế - chính trị sâu rộng, các chính sách cải cách thất bại, chủ nghĩa dân tộc trỗi dậy và sự mất kiểm soát của trung ương trước sức ép thay đổi từ quần chúng và các nước cộng hòa.

3-     Trường hợp Việt Nam

Bốn yếu tố thành công căn bản của Đông Đức trong việc thống nhứt Đông và Tây Đức gợi cho chúng ta nghĩ về trường hợp Việt Nam.

Câu hỏi được đặt ra là tại sao Việt Nam không thể thống nhứt Nam – Bắc trong hòa bình mà phải trả “rất nhiều máu” trong suốt 20 năm chiến tranh tàn khốc?

1. Phải chăng, ý thức dân chủ và dân tộc của người Việt chưa cao (cả trong lẫn ngoài nước) từ đó những cuộc tập hợp, biểu tình có tính cách “bầy đàn” nhiều hơn quyết tâm đứng dậy chấp nhận hy sinh, ngay cả mạng sống. Hy vọng Tuổi Trẻ Việt Nam nhận thức được điều nầy và điều chỉnh hướng hoạt động trong những ngày tháng sắp đến;
2. CSBV ôm cứng lý thuyết cứng rắn của Đệ tam CS Quốc tế, cộng thêm việc phải bảo vệ quyền lợi và quyền lực cá nhân cho nên càng có quyết tâm …ĐÀN ÁP để bảo vệ sự sống còn của chế độ và của chính bản thân. Chỉ hy vọng quân đội, nhứt là tầng lớp sĩ quan trẻ còn chút hùng khí dân tộc, không bị ô uế vì tham nhũng, bóc lột …, “ít” chịu ảnh hưởng của áp lực BCT và TƯ đảng, sẽ đứng lên làm cuộc cách mạng dân tộc;
3. Việt Nam luôn bị áp lực của Trung Cộng, một quốc gia luôn luôn có mục tiêu tiêu diệt và đồng hóa Việt Nam ngay từ buổi sơ khai của dân tộc. Đây cũng là một cột mốc khó gở cho bài toán tự do của Việt Nam trong tương lai;
4. Chỗ dựa của người Việt trong nước là hải ngoại trong cuộc chiến đấu loại trừ CSBV không giống như người Tây Đức đối với đồng chủng Đông Đức(?)

Một yếu tố sau cùng làm cho cuộc cách mạng dân tộc qua tiến trình bất tuân dân sự càng thêm khó khăn cho người dân Việt, chính là chính sách đối với Việt Nam CS của người Mỹ. Hoa Kỳ chủ trương chuyển hóa Việt Nam qua tiến trình thay đổi từ từ bằng giáo dục để chuyển hóa CSBV. Đây là một tiến trình dài lâu, nhưng chưa chắc HK đạt được ý muốn vì trong suốt 30 năm qua kể từ khi TT Clinton ký kết bình thường hóa ngoại giao với Việt Nam, CSBV ngày càng cứng rắn hơn, bóc lột và đàn áp người dân tàn khốc hơn. Và hiện tại, 2025, chắc chắn mọi người dân Việt vẫn còn thao thức muốn thúc đẩy tiến trình giải thể CSBV càng nhanh hơn vì tình trạng kiệt quệ của đất nước trước áp lực kinh tế, chính trị của Trung Cộng.

Nếu so sánh với trường hợp sụp đổ của Liên Xô, Việt Nam không sụp đổ như Liên Xô vì những lý do chính sau đây:

Việt Nam không cải tổ chính trị như Liên Xô vì Gorbachev cải cách chính trị (đa đảng, bầu cử tự do), dẫn đến mất kiểm soát. Sau Đổi Mới 1986, Việt Nam chỉ cải cách kinh tế, giữ vững độc quyền chính trị của ĐCSVN, từ đó, tránh được "mở cửa quá đà" để rồi không kiểm soát được!

Sau cùng, Việt Nam đã Đổi Mới đúng lúc vào năm 1986, trước nguy cơ khủng hoảng toàn diện, Việt Nam áp dụng kinh tế thị trường định hướng XHCN, thu hút đầu tư, giảm bao cấp, làm cho người dân dễ thở hơn, từ đó, ổn định xã hội trở lại. Phải chăng, CSBV thoát hiểm lần nầy là do … tình nhẹ dạ, dễ dãi của người miền Nam(?)

Thêm nữa, qua kinh nghiệm của Liên Xô, Việt Nam ngày càng siết chặt bộ máy kiểm soát xã hội hơn nữa bằng cách tăng cường hệ thống an ninh, công an và hệ thống tuyên truyền được duy trì hiệu quả sau 1986. Nhứt là, hoàn toàn triệt tiêu từ trứng nước các phong trào biểu tình không để lan rộng như ở Đông Đức hay Ba Lan.

Việt Nam thoát khỏi sụp đổ nhờ cải cách kinh tế sớm, duy trì độc quyền chính trị, kiểm soát xã hội chặt, và học được kinh nghiệm từ sự tan rã của Liên Xô và Đông Âu.

4-    Thay lời kết

80 năm ở ngoài Bắc, 50 năm trong Nam!

Dù đã thuộc lòng chữ NHẪN trong luân lý và đạo đức, nhưng với hơn một nửa thế kỷ  sống dưới chế độ hà khắc cộng sản, đã vượt quá mức chịu đựng của những người con Việt, chúng ta chiêm nghiệm được gì?

Qua các phân tích trên, chúng ta thấy, ngoài những cuộc chạm trán giữa công an, CSCĐ, côn an, và quân đội (ở Phan Rí ngày 11/6/2018) và nhiều nơi trong quá khứ, vấn đề được đặt ra là làm thế nào để nuôi dưỡng, tiếp tục khơi động liên tục những cuộc xuống đường khắp nơi như trường hợp cuộc cách mạng ở Đông Đức nói ở phần trên?

Đó là vấn đề của tất cả chúng ta trong và ngoài nước.

Những khó khăn mà người dân và tuổi trẻ Việt chạm phải, làm mất đi cao trào cách mạng đang dâng lên khả dĩ có nhiều xác suất nhấn chìm đảng CSBV, chính là 3 vấn nạn sau đây:

·       Người Việt trong nước chưa có hậu phương yểm trợ đúng mức và ở quá xa, không giống như Tây Đức và Đông Đức. Đó là người Việt hải ngoại;

• Người Việt hải ngoại chưa thực đóng vai trò “hỗ trợ tích cực” trong công cuộc tiếp sức với người trong nước vì: - Còn phân tán, chia rẻ, nghi ngờ; – Chưa định hình cụ thể mục tiêu và phương pháp tranh đấu cùng phối hợp trong-ngoài; – Chính cá tính tự cao, tự tôn, cao ngạo cố hữu của đa số làm cho cuộc tập hợp thành một khối rất khó khăn
• Nghị quyết 36 và 1334 đã lũng đoạn hàng ngũ người Việt hải ngoại.

Nếu nhận thức được những khuyết điểm trên, người Việt hải ngoại có thể điều chỉnh được và sẽ đóng góp tích cực hơn trong những ngày sắp tới. Nên nhớ, người Việt hải ngoại cũng là một thành tố của dân tộc, cũng dự phần trách nhiệm và bổn phận trước cơn quốc phá gia vong nầy.

Câu hỏi sau cùng được đặt ra là “Liệu cách mạng bất tuân dân sự có giúp XHDS thăng tiến và đạt được mục tiêu yêu cầu hay không?

Câu trả lời là: CÓ và KHÔNG.

-       CÓ, là khi cách mạng bất tuân dân sự khởi động và nhiều XHDS cùng có chung quyết tâm và can đảm để huy động cuộc tổng cách mạng toàn quốc.

-       KHÔNG, là khi cách mạng bất tuân dân sự bị dập tắt từ trong trứng nước và các XHDS thiếu phối hợp và tự phát, cũng như không có kế hoạch dài hạn.

Qua các phân tích trên, trở về Việt Nam, Việt Nam đã bỏ lỡ nhiều dịp đẩy mạnh XHDS đến tổng nổi dậy qua qua các hành động bất tuân dân sự với quy mô lớn trong quá khứ gần 15 năm qua như:

·       Việc phản kháng, biểu tình công cuộc khai thác bauxite ở Tân Rai, Bảo Lộc, và Nhân Cơ, Đắk Nông và những năm 2008-2018;

·       Vụ xả thải của Cty Hưng Nghiệp Formosa, Vũng Áng, Hà Tĩnh năm 2016 làm chết hàng ngàn tấn cá và ô nhiễm vùng biển từ Hà Tĩnh Quảng Bình, Quảng Trị, và Thừa Thiên;

·       Vụ quốc hội hợp thức hóa ba khu tự trị: Vân Đồn, Bắc Vân Phong, và Phú Quốc đưa đến cuộc “nổi dậy” ngày 10/6/2018 ở Phan Rí. Đây là một dịp bằng vàng đã bị lỏ lỡ vì có thể xóa tam cơ chế chuyên chính vô sản của CSBV. Rất tiếc cuộc nổi dậy bị dập tắt vì thiếu phối hợp cũng như không có kế hoạch chuẩn bị trước cùng sự thiếu vắng lãnh đạo.

·       Và sau cùng, vụ phản đối toàn quốc qua việc từ khước đóng phí cho các BOT năm 2019.

Từ những thất bại trong quá khứ kể trên, chúng ta rút tỉa được điều gì?

Chuẩn bị ngay từ bây giờ những XHDS tập hợp đủ mọi thành phần dân tộc thành các nghiệp đoàn sĩ nông công thương hiện đang đóng góp cho công cuộc phát triển quốc gia như: - Nghiệp đoàn may mặc, Nghiệp đoàn đóng giày da; Nghiệp đoàn nuôi cá da trơn, Nghiệp đoàn đành bắt hải sản, Nghiệp đoàn nông dân, Nghiệp đoàn công nhân cơ khí, Nghiệp đoàn công nhân hốt rác, Nghiệp đoàn buôn bán hàng rọng, Nghiệp đoàn “xe ôm”, taxi v.v…

Một khi các XHDS trên đã được đoàn ngũ hóa, họat động phối hợp với nhau, thì một hành động bất tuân dân sự nhỏ như “công nhân hốt rác” đình công chỉ trong một ngày cũng đủ làm tê liệt guồng máy cai trị của cộng sản Bắc Việt, qua việc “ối đọng” 6.000 tấn rác ở Sài Gòn và ở Hà Nội (mỗi nơi có 12 triệu dân và mỗi người dân xả 0.50 Kg rác/ngày), cùng với sự tiếp tay đồng loạt của các nghiệp đoàn bạn.

Các bạn có thấy công cuộc giải thể CS Bắc Việt có khó lắm không?

Mai Thanh Truyết

Con đường Việt Nam IX

Houston – Tháng 7-2025