Con Đường Dân chủ hóa Việt Nam Thúc đẩy xã hội dân sự - Phần II Việc thúc đẩy xã hội dân sự trong bối cảnh một chế độ độc tài như hiện nay tại Việt Nam, với sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước và lực lượng an ninh, đặc biệt là công an, là một thách thức vô cùng lớn. Tuy nhiên, mặc dù có những yếu tố rất khó khăn, việc thúc đẩy và phát triển xã hội dân sự vẫn có thể thực hiện được trong một số hình thức nhất định, tùy thuộc vào các chiến lược và phương thức mà các nhóm, tổ chức dân sự có thể áp dụng. Dưới đây là một số yếu tố và chiến lược có thể giúp thúc đẩy xã hội dân sự trong điều kiện hiện tại: 1. Xây dựng các tổ chức dân sự hợp pháp trong khuôn khổ pháp luật • Tận dụng các hình thức hợp pháp: Trong khi nhiều tổ chức xã hội dân sự độc lập bị hạn chế hoặc bị đàn áp, một số tổ chức có thể hoạt động trong khuôn khổ pháp luật, mặc dù các hoạt động của chúng có thể bị giám sát chặt chẽ. Các nhóm hoạt động trong các lĩnh vực như giáo dục, bảo vệ quyền lợi người lao động, bảo vệ môi trường, hay các tổ chức thiện nguyện có thể tận dụng các cơ chế chính thức để gây ảnh hưởng và thu hút sự tham gia của công dân. • Tạo dựng mạng lưới liên kết: Các tổ chức xã hội dân sự có thể hoạt động dưới hình thức mạng lưới, dù không trực tiếp đối đầu với nhà nước. Một số tổ chức có thể hoạt động trong phạm vi an toàn, nhưng vẫn có thể tạo ra một lực lượng mạnh mẽ thông qua sự liên kết và phối hợp. 2. Xử dụng công nghệ và mạng xã hội • Mạng xã hội và internet: Công nghệ, đặc biệt là mạng xã hội, là công cụ quan trọng để tạo ra các kênh thông tin, truyền bá ý tưởng và tổ chức các phong trào dân sự mà không bị phát hiện ngay lập tức. Các nhóm dân sự có thể sử dụng Internet để kết nối, trao đổi thông tin, và thảo luận các vấn đề xã hội mà không bị sự kiểm duyệt của nhà nước giám sát một cách dễ dàng. • Tổ chức các hoạt động "ẩn danh" trực tuyến: Các phong trào có thể tiến hành hoạt động qua các nền tảng trực tuyến, chẳng hạn như tổ chức các cuộc thảo luận, chia sẻ tài liệu, và triển khai các chiến dịch công khai hoặc phản biện mà không gây sự chú ý của chính quyền ngay lập tức. 3. Thực hiện các hoạt động dân sự ôn hòa, không đối đầu trực tiếp • Tổ chức các hoạt động không bạo lực: Các phong trào dân sự có thể thúc đẩy các hoạt động ôn hòa như hội thảo, biểu tình không bạo lực (với quy mô nhỏ, kín đáo), các cuộc gặp gỡ cộng đồng, và các hoạt động truyền thông nhẹ nhàng để nâng cao nhận thức về các vấn đề xã hội. Các hoạt động này có thể diễn ra trong các khuôn khổ mà ít bị sự kiểm soát của chính quyền nhận diện. • Hoạt động dưới hình thức “lòng dân”: Một phương thức khác là thực hiện các hoạt động trong các cộng đồng nhỏ, không công khai hoặc không trực tiếp đối diện với nhà nước, nhưng vẫn có thể gây ảnh hưởng, chẳng hạn như qua các nhóm xã hội về bảo vệ môi trường, chăm sóc cộng đồng, hoặc các hoạt động giáo dục về quyền con người. 4. Xử dụng các phương thức đối thoại gián tiếp • Tạo ra cơ hội đối thoại với nhà nước: Mặc dù chính quyền Việt Nam có xu hướng kiềm chế sự tham gia của các nhóm dân sự, nhưng vẫn có những cơ hội cho đối thoại gián tiếp. Các nhóm dân sự có thể tiếp cận các cơ quan chính phủ qua các cuộc hội thảo, hội nghị, hoặc các cuộc đối thoại chính thức để nêu lên các vấn đề xã hội và yêu cầu cải cách mà không trực tiếp thách thức chính quyền. • Công khai các vấn đề nhưng không đối đầu trực tiếp: Các nhóm xã hội dân sự có thể tìm cách làm cho các vấn đề xã hội, như quyền lao động, quyền tự do ngôn luận, hay bảo vệ môi trường, trở thành vấn đề công chúng. Họ có thể tạo áp lực lên chính phủ thông qua việc lôi kéo sự chú ý của dư luận trong nước và quốc tế. 5. Kêu gọi sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế • Tận dụng sự hỗ trợ từ quốc tế: Các tổ chức xã hội dân sự có thể tận dụng sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế, các quốc gia và các nhóm quyền con người để nâng cao nhận thức toàn cầu về những vấn đề mà họ đang đối mặt. Sự chú ý từ quốc tế có thể giúp giảm thiểu sự đàn áp của nhà nước và tạo ra sức ép đối với chính quyền Việt Nam. • Tham gia vào các sáng kiến toàn cầu: Các nhóm xã hội dân sự có thể kết nối và tham gia vào các sáng kiến toàn cầu về quyền con người, môi trường, hoặc các vấn đề dân chủ để thu hút sự chú ý và hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế. 6. Tạo dựng những thay đổi từ trong cộng đồng nhỏ • Bắt đầu từ cộng đồng nhỏ: Dù khó khăn, nhưng xã hội dân sự có thể bắt đầu từ những thay đổi nhỏ trong cộng đồng. Những tổ chức dân sự có thể tạo dựng niềm tin từ các nhóm nhỏ, gây dựng sự tham gia từ dưới lên, và từ đó xây dựng một lực lượng dân sự mạnh mẽ hơn trong tương lai. • Khuyến khích tư duy phản biện trong cộng đồng: Dân chủ và xã hội dân sự có thể được thúc đẩy từ việc nuôi dưỡng tư duy phản biện trong cộng đồng, tạo ra một thế hệ công dân tự do, dám nói lên tiếng nói của mình, đồng thời giữ gìn sự kết nối trong cộng đồng. Kết luận Việc thúc đẩy xã hội dân sự trong bối cảnh hiện nay ở Việt Nam là một thử thách lớn, nhưng không phải là không thể. Đặc biệt khi chính quyền và lực lượng an ninh kiểm soát chặt chẽ, các nhóm xã hội dân sự cần phải sáng tạo trong cách tiếp cận, sử dụng công nghệ, tổ chức các hoạt động ôn hòa, và tận dụng sự hỗ trợ quốc tế. Sự phát triển của xã hội dân sự không cần phải diễn ra một cách công khai hay đối đầu trực tiếp mà có thể bắt đầu từ những thay đổi nhỏ trong cộng đồng và từ đó gây ảnh hưởng rộng hơn. Mặc dù vậy, sự kiên trì và khả năng đối phó với sự đàn áp là những yếu tố quan trọng để các phong trào dân sự có thể tồn tại và phát triển. Tạo dựng nhiều xã hội dân sự dù lớn hay nhỏ sẽ là những bước chân kết hợp được sức mạnh dân tộc. Bạn nghĩ sao? Mai Thanh Truyết Con đường dân chủ hóa Việt Nam - 2025

Con đường Dân chủ hóa Việt Nam Tổng thể - Phần I Việc mang lại dân chủ thực sự cho Việt Nam trong điều kiện độc tài đảng trị của Đảng Cộng sản Việt Nam (CSBV) hiện nay là một vấn đề phức tạp, đụng chạm đến nhiều yếu tố chính trị, xã hội và quốc tế. Tuy nhiên, có thể nhìn nhận từ nhiều phương diện khác nhau để từ đó tìm ra những cách thức khả thi trong công cuo5c dân chủ hóa trên. Có bốn yếu tố chánh yếu cần quan tâm; đó là: - Giáo dục về quyền làm chủ của ngưới công dân trong một quốc gia có chủ quyền – Ý thức và phát triển xã hội dân sự, - Gây sự chú ỳ của cộng đồng quốc tế (quốc tế vận), - Đối thoại trên căn bản mở rộng. Tăng cường nhận thức và giáo dục về quyền con người và dân chủ qua mạng lưới toàn cầu: • Giáo dục công dân: Cần có các chương trình giáo dục công dân về quyền tự do, quyền con người, dân chủ và pháp quyền. Điều này có thể thực hiện thông qua các nền tảng giáo dục không chính thức, truyền thông mạng xã hội, và các tổ chức xã hội dân sự. Nếu người dân nhận thức rõ ràng về quyền của mình, họ có thể yêu cầu thay đổi một cách uyển chuyển hơn, ôn hòa và đạt nhihiệu quả hơn. • Về việc xử dụng công nghệ và truyền thông: Mạng lưới toàn cầu và các mạng xã hội có thể là công cụ quan trọng giúp việc truyền bá tin tức và xây dựng cộng đồng công dân xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, việc xử dụng các nền tảng này phải đối mặt với sự kiểm soát và giám sát chặt chẽ của chính quyền CSBV; vì vậy, cần phải hết sức kín đáo khi trao đổi lẫn nhau. Luôn luôn đề phòng “phía bên kia cài người vào… Xây dựng và phát triển xã hội dân sự: • Xây dựng và phát triển các tổ chức xã hội dân sự độc lập: Tạo ra các tổ chức, hiệp hội dưới dạng tổ chức văn hóa, văn nghệ, cải lương, thi họa, nhóm cộng đồng có tính chất độc lập khỏi sự dòm ngó, chú ý và kiểm soát của nhà nước, mà chỉ chịu sự giám sát của người dân. Các tổ chức này có thể hoạt động trong các lĩnh vực giáo dục, bảo vệ quyền lợi người lao động, môi trường, đặc biệt không bàn đến những vấn đề nhạy cả của nhà cầm quyền. • Tổ chức các phong trào hòa bình: Một khi tổ chức đã có quy cũ và lớn mạnh, cần bước thêm một bước nữa là phát triển các phong trào đòi hỏi quyền lợi căn bản như quyền được phát biểu quan điểm, đóng góp ý kiến, tổ chức hội họp…của người dân một cách ôn hòa và không bạo lực. Những phong trào này có thể ảnh hưởng đến chính quyền thông qua việc xây dựng sức mạnh cộng đồng và gây áp lực xã hội. Mục đích nhằm tiến đến việc thành lập một đối trọng hợp pháp trước chánh quyền. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế và thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế: • Kêu gọi sự can thiệp quốc tế: Việt Nam có thể gia nhập các công ước quốc tế về nhân quyền, qua đó tăng cường sức ép từ cộng đồng quốc tế đối với chính quyền Việt Nam để thúc đẩy cải cách. Các xã hội dân sự (NGO) độc lập sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc vận động quốc tế để từ đó tạo nên sức ép cho CSBV trong các nghị quyết, quyết định có tính cách đàn áp hay bóp nghẹt ngươi dân như Nghị quyến 36 năm 2004, Nghị quyết 1334, 2023, và gần đây nhứt Nghị quyết 147 năm 2024 áp lực lên việc kiểm soát đi lại và kiểm soát nội dung, quan điểm của cá nhân trên mạng toàn cầu như Facebook, Email v.v… của người trong nước lẫn ngoài nước. • Tận dụng các mối quan hệ quốc tế: Các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ và các quốc gia có thể là đối tác quan trọng trong việc hỗ trợ cho các phong trào dân chủ hóa ở Việt Nam. Điều này có thể giúp tạo ra một nền tảng chính trị vững chắc hơn cho sự thay đổi và nhà cầm quyền sẽ thận trọng hơn trong việc đàn áp hay triệt tiêu. Tạo ra các cuộc đối thoại chính trị • Khuyến khích đối thoại giữa các bên: Mặc dù hiện tại Đảng Cộng sản Bắc Việt hiện nay có thể không dễ dàng chấp nhận đối thoại với các lực lượng đối lập, nhưng việc xây dựng các cơ chế đối thoại trong xã hội (chẳng hạn các diễn đàn, hội nghị) có thể là bước đầu tiên hướng tới việc cải cách chính trị. Các cuộc đối thoại phải tập trung vào các vấn đề quan trọng như quyền tự do ngôn luận, quyền bầu cử tự do, quyền lập hôi, và các vấn đề liên quan đến pháp luật trong lãnh vực nhân quyền. • Khuyến khích tham gia chính trị từ dưới lên: Các nhóm, tổ chức chính trị và xã hội có thể thúc đẩy các cuộc thảo luận và ý tưởng về một hệ thống chính trị đa đảng hoặc các cơ chế dân chủ khác. Điều này có thể khiến cho nhà cầm quyền thấy rõ lợi ích của việc cải cách hay thay đổi một vài khía cạnh “thiếu dân chủ” của họ trong việc điều hành quốc gia. Xây dựng sự đoàn kết của các lực lượng dân chủ • Tạo ra sự đoàn kết giữa các lực lượng dân chủ trong và ngoài nước: Các lực lượng đối lập và phong trào dân chủ có thể hợp tác để tạo ra một phong trào mạnh mẽ, xuyên quốc gia, và có ảnh hưởng. Việc này có thể diễn ra qua các cuộc họp, hội thảo quốc tế, và các chiến dịch chung trong việc xây dựng xã hội như thành lập những đội như: vệ sinh đường phố, cổ súy và vận động dân chúng ý thức về việc bảo vệ môi trường chung như quét dọc, thu lượm rác và kêu gọi đừng xả rác trong các khu hẻm, khu chung cư ở các cao ốc v.v… Những việc tuy nhỏ nhặt nhưng từ đó tạo ra lòng tin yêu với bà con sống chung quanh. Từ đó, trong các buổi họp mặt khu phố, có thể gợi ý thêm nhiều quan điểm như cải tạo xã hội, vấn đề nhân quyền và các quyền dân sự trong một xã hội mở hay tự do. • Đẩy mạnh các chiến dịch nhân quyền và dân chủ: Một khi đã dủ lớn mạnh vì có nhiều “cán bộ” và niềm tin của “bà con”, các tổ chức xã hội lần lần tiến dần đến việc nâng cao ý thức vận động quốc tế. Những chiến dịch này cần phải được tổ chức có tính toàn cầu, thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế và đặc biệt là truyền thông quốc tế để tạo ra áp lực đối với chính quyền. Xây dựng các giải pháp và cơ chế cải cách từ bên trong • Thúc đẩy cải cách nội bộ Đảng Cộng sản: Vấn đề là làm sao thúc đẩy sự thay đổi hay cải cách trong và ngoài đảng mà tránh được sự khước từ của họ ngay từ đầu. Dù khó khăn, một số nhà quan sát tin rằng có thể thúc đẩy các cải cách chính trị từ trong nội bộ Đảng, thông qua việc cổ vũ cho các lãnh đạo trẻ có tư tưởng đổi mới. Tuy nhiên, điều này đụng phải thách thức lớn khi Đảng Cộng sản đang còn giữ quyền kiểm soát rất chặt chẽ, nhứt là trong nội bộ đảng. Bất cứ một đảng viên nào dù lớn hay nhỏ có thể bị triệt tiêu ngay khi đảng khám phá hay nghi ngờ một điều gì đó bất lợi cho đảng do đảng viên đó gây ra. • Cải cách thể chế chính trị: Khi thực hiện nhiều bước kể trên tương đối suông sẻ, việc cải cách dần dần thể chế chính trị từ độc tài đảng trị, cho đến độc tài cá nhân…sang dân chủ có thể là một cách tiếp cận “nhẹ nhàng”. Việc mở rộng tự do ngôn luận, tạo ra các cuộc bầu cử tự do và công bằng, và xây dựng một hệ thống pháp lý độc lập là những yếu tố then chốt lần lần được thiết lập. Nên nhớ, dục tốc bất đạt. Rất cần kiên nhẫn đối với Cộng sản Tổng kết Việc mang lại dân chủ thực sự cho Việt Nam trong bối cảnh hiện nay đụng phải rất nhiều thử thách, từ sự kiểm soát của Đảng Cộng sản, đến sự kiểm duyệt truyền thông và các cuộc đàn áp chính trị trong việc bảo vệ quyền lực của đảng. Tuy nhiên, việc kết hợp các phương pháp từ cải cách giáo dục, xây dựng xã hội dân sự, tận dụng các mối quan hệ quốc tế và thúc đẩy đối thoại chính trị có thể là những cách thức khả thi để từng bước tạo ra những thay đổi tích cực. Những thay đổi này có thể diễn ra từ từ, nhưng nếu các lực lượng dân chủ đoàn kết và có chiến lược rõ ràng, cơ hội cho một Việt Nam dân chủ hơn trong tương lai vẫn có thể trở thành hiện thực. Tất cả đòi hỏi sự quyết tâm, mức thành tín, và sự đoàn kết của người trong và ngoài nước. Cái ngã và sự nghi kỵ chính là hai kẻ thù của bất cứ tổ chức dân sự độc lập nào. Mời đọc tiếp: Phần II - Thúc đầy xã hội dân sự Phần III- Giáo dục công dân như thế nào? Phần IV – Đẩy mạnh hợp tác quốc tế Phần V – Tạo ra đối thoại với CSBV Phần VI – Xây dựng và Kết hợp các lực lương chánh trị trong và ngoài nước Phần VII – Có thể thực hiện cải cách từ bên trong hay không> Phần VIII – Làm sao thay đổi/thay thế tư duy người cộng sản? Mai Thanh Truyết Con đường Dân chủ hóa Việt Nam – 2025