Chất Phóng xạ - Ảnh hưởng lên Con Người Lời người viết: Ngày 23/6/2025, TT Trump quyết định dội bom lên ba trung tâm phức hợp tinh luyện Uranium ở Iran. Bài viết nhằm mục đích mang câu chuyện về chất phóng xạ và các hệ lụy khi “được/bị” thải hồi ra môi trường. Ủy ban Năng lượng Nguyên tử Israel: “Cuộc tấn công tàn khốc của Hoa Kỳ vào Fordo đã phá hủy cơ sở hạ tầng quan trọng của địa điểm này và khiến cơ sở làm giàu không thể hoạt động. Chúng tôi đánh giá rằng các cuộc tấn công của Hoa Kỳ vào các cơ sở hạt nhân của Iran, kết hợp với các cuộc tấn công của Israel vào các yếu tố khác của chương trình hạt nhân quân sự của Iran, đã làm chậm khả năng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran trong nhiều năm. Thành tựu này có thể tiếp tục vô thời hạn nếu Iran không tiếp cận được vật liệu hạt nhân.” Chúng ta chờ thêm một thời gian nữa xem, phóng xạ có thoát ra ngoài khí quyển không? Như trường hợp Chernobyl năm 1986 ở Nga khi nhà máy điện nguyên tử phát nổ. 1- Về chất phóng xạ Chất phóng xạ và những tia bức xạ đã có trước khi loài người hiện hữu. Chúng hiện diện trong đất, đá, cây cỏ, không khí qua các tia bức xạ phóng chiếu từ mặt trời. Nồng độ của phóng xạ trong môi trường thay đổi từng vùng địa chất. Phổ biến nhất là các đồng vị phóng xạ Kalium-40, Uranium-238, Thorium-232, và Radium-220. Đó là những phóng xạ có trong thiên nhiên, là phóng xạ tự nhiên. Tuy nhiên, trên thế giới, qua gần một thế kỷ phát triển công nghệ hạch nhân, chất phóng xạ nhân tạo được hình thành trong nghiên cứu, chữa trị, và các công nghiệp sản xuất. Đó là những đồng vị phóng xạ của các kim loại như cesium, strontium, và khí Hydro nặng (H-3). Chất phóng xạ trong thiên nhiên có thể xâm nhập vào con người qua da, hoặc đường tiêu hoá hay hơi thở. Còn phóng xạ nhân tạo xâm nhập vào cơ thể qua các phương cách trị liệu. Sự tác động của phóng xạ vào cơ thể qua nhiều loại tia bức xạ khác nhau như tia alpha, beta, gamma. Mức tác động của tia bức xạ lên con người được tính bằng đơn vị mSilvert (hay ký hiệu mSv), hay pico Curie (ký hiệu (pCi). Theo Uỷ ban An toàn Bức xạ Quốc tế, liều lượng giới hạn cho phép được tiếp nhiễm các loại bức xạ trong một năm là 1 mSv; điều đó có nghĩa là trong vòng một năm, mỗi người dân bình thường không nên nhận một liều lượng bức xạ nhân tạo quá 1 mSv. Sở dĩ có mức giới hạn cho phép trên là Uỷ ban đã xuyên qua tính xác suất và đưa ra kết luận như sau, nếu có một trịệu người bị chiếu xạ bởi một liều phóng xạ có cường độ 1 mSv thì có 40 người có nguy cơ bị ung thư. Trong không khí, khí Radon là một đồng vị phóng xạ tự nhiên của chuỗi hoá chất Uranium-238 như Radon-222, và Radon-119 đến từ chuỗi Uranium-235. Radon- 222 có nguy cơ tiếp nhiễm rất cao, vì thời gian bán huỷ của chúng là 3,8 ngày, trong lúc đó, các đồng vị thông thường trong thiên nhiên có thời gian bán huỷ chi một vài giây mà thôi. Do đó Radon-222 là chất phóng xạ có nguy cơ tạo ra ung thư phổi rất cao. Theo tiêu chuẩn của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IAEA), nồng độ khí Radon cơ thể có thể tiếp xúc trong một năm không quá 2 đến 2,5 pCi. Ngoài ra, Radon còn tìm thấy trong các vật liệu xây dựng có nguồn gốc như đá granite, trong đất sét, các nguyên vật liệu làm nhà cửa lấy từ gốc than đá. Hiện nay, trên thế giới, có nhiều nơi có mật độ phóng xạ thiên nhiên cao như Ramsar (Iran), Kerala (Ấn Độ), Guar Papi (Brazil), và Yanjing (Trung Cộng). Nhiều nới có độ bức xạ lên đến 130 pCi/năm. Ở Việt Nam có một số vùng có bức xạ lên đến 4 pCi/năm. Đặc biệt, tại huyện Thanh Sơn, Phú Thọ, Cục Kiểm soát và An toàn Bức xạ đã lấy nhiều mẫu đất và đo đạc đã khám phá rằng mức phóng xạ là 10,27 mSv/năm, gấp 10 lần mức phóng xạ trung bình mà một người dân bình thường tiếp nhận trong một năm. 2- Câu chuyện Việt Nam 18 năm trước Vào ngày 5/6/2007, một vụ thất thoát 54,8mg đồng vị phóng xạ Europium-125 tại Hà Nội. Cũng như gần đây nhất, ngày 30 tháng 7, hộp chứa nguồn phóng xạ gamma từ Cesium-137 biến mất. Nguồn phóng xạ lầy dùng để đo mức xả tự động của lò clinker thuộc Cty Ciment Sông Đà, Hòa Lan. Qua những tin tức vừa kể trên, chúng ta thấy ở Việt Nam, việc kiểm soát an toàn phóng xạ chưa được lưu tâm đúng mức, do đó chưa được đặt trên căn bản tổ chức hoàn chỉnh, đặc biệt là đối với những công nghệ hầm mỏ và công nghệ ciment. Thậm chí, trong lãnh vực nghiên cứu ở các phòng thí nghiệm và trong bịnh viện, một số hoá chất chứa đồng vị phóng xạ hay bức xạ dùng để trị liệu cũng không được lưu tâm đến vấn đề an toàn. Trong quá khứ, vào tháng 10 năm 2002, tại công ty Nhà Máy Tàu biển Hyundai-Vinashin ở Khánh Hoà cũng đã xảy ra thất thoát nguồn phóng xạ gamma có hoạt độ 42,45 mCi. Và tháng 12 năm 2003, Cty cổ phần Ciment Việt Trung, Hà Nam cũng đã đánh mất nguồn phóng xạ Cs-137 dùng để đo mức xả tự động của lò clinker. Hai sự thất thoát nầy vẫn chưa có thông tin công bố tìm lại được nguồn phóng xạ trên. Cũng như Cty Ciment Sông Đà vừa treo giải thưởng 10 triệu đồng cho người tìm thấy nguồn phóng xạ bị mất vào ngày 30/7. Quả thật những điều xảy ra trên đây rất nguy hiểm cho con người. Trước nguy cơ tiếp nhiễm do phóng xạ tự nhiên hay phóng xạ nhân tạo, Việt Nam hiện có Cục Kiểm soát và An toàn Bức xạ (KSATBX) trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ. Còn Pháp lệnh An toàn và Kiểm soát bức xạ đã được ban hành vào năm 1996. Xuyên qua các tai nạn thất thoát gần đây, vào cuối tháng sáu, Cục KSATBX đã gửi công văn cho các Sở KH&CN địa phương yêu cầu kiểm soát nguồn phóng xạ thường gặp trong công tác tháo gỡ mức xả tự động trong công nghệ ciment. Cục cũng yêu cầu các cơ quan quản lý nguồn phóng xạ cần phải học tập Pháp lệnh an toàn bức xạ cũng như Nghị định 51 về xử phạt khi vi phạm. Ngoài ra, vào ngày 26/5, Cục KSATBX và Viện Battelle Memorial thuộc Cơ quan Quản lý Hạch nhân của Hoa Kỳ đã ký thỏa thuận hợp tác tham gia “Chương trình giảm thiểu nguy cơ bức xạ toàn cầu”(IRTR). Chương trình có mục đích nhằm giảm thiểu nguy cơ xử dụng nguồn bức xạ gây hại cho sức khỏe của con người và môi trường. Đây cũng là một vấn đề thuộc lãnh vực an ninh các nguồn phóng xạ, và hiện nay, được các chuyên gia quốc tế chú ý sau khi phát hiện một số hoạt động khủng bố có ý định sử dụng “bom bẩn”. Những quả bom bẩn lầy được chế từ các nguồn phóng xạ có thể phát tán các bức xạ có thể gây ra tử vong, hoặc ô nhiễm phóng xạ tại các vùng đông dân cư hay khu công nghiệp, hoặc gây nên sự hoảng sợ và bất ổn trong nước. Theo thỏa thuận trên, Hoa Kỳ qua Bộ Năng lượng sẽ viện trợ kỹ thuật không bồi hoàn cho Việt Nam nhằm tăng cường bảo vệ tại những cơ sở xạ trị, trung tâm chiếu xạ, và cơ sở lưu giữ chất thải phóng xạ. Trước đó, hai bên đã đồng phối hợp tổ chức một buổi hội thảo dưới chủ đề “Bảo vệ thực thể và quản lý an ninh các nguồn phóng xạ”. Ngoài biện pháp xử lý, kiểm soát, và khám mức ô nhiễm lên môi trường và con người, hiện nay, Bộ KH&CN đang tiến hành tổng kiểm tra công tác quản lý và sử dụng nguồn phóng xạ tại 117 cơ sở sản xuất có nguồn phóng xạ đã đăng ký hay chưa đăng ký, cũng như kiểm soát nguồn phóng xạ trên toàn quốc.. Riêng đối với việc thất thoát hộp phóng xạ của Viện Công nghệ Xạ hiếm vừa qua, Thanh tra Bộ KH&CN vừa quyết định xử phạt 44 triệu đồng VN và thu hồi giấy phép hoạt động bức xạ của Viện kể trên. Tóm lại, như tất cả chúng ta đều biết, nguy cơ và ảnh hưởng của những chất phóng xạ lên con người xảy ra tùy theo mức độ tiếp nhiễm. • Gọi là cấp tính, nếu con người bị tiếp nhiễm trực tiếp một liều lượng bức xạ cao, có thể gây ra tử vong. • Gọi là mãn tính, tuỳ theo thời gian bị tiếp nhiễm lâu dài nhiều khi kéo dài hàng chục năm dưới một liều lượng nhỏ nhưng thường xuyên. Theo thống kê năm 2004 của Cục Kiểm soát và An toàn Bức xạ hạch nhân, trên toàn quốc có 2000 máy quang tuyến X để dùng chẩn đoán bịnh trong ngành y tế, 14 máy xạ trị Cobalt- 60, 4 máy gia tốc để tách đồng vị, 524 nguồn xạ trị áp sát các bộ phận trong cơ thể bịnh nhân, và hơn 300 nguồn phóng xạ dùng để kiểm soát trong các công nghệ như than và ciment. HIện tại, những con số trên chắc chắn sẽ cao hơn nhiều. Các số liệu chính xác trên sẽ giúp cho các cơ quan quản lý dễ dàng kiểm soát phẩm chất và số lượng phóng xạ nếu có sự bất trắc xảy ra. Do đó, tình trạng tiếp nhiễm cấp tính khó có cơ hội thành hình ở Việt Nam. Tuy nhiên, vì trong thiên nhiên và một số vật liệu xây dựng trong nhà ở có chứa một số bức xạ, như gạch men Đà Nẵng, gạch men nâu, đá granite có hàm lượng thay đổi từ 0,6 đến 1,22 mSv/năm. Điều đó có thể gây tác hại cho người sống thường xuyên trong nhà được xây dựng bằng những vật liệu trên. Không biết hiện tại, 2025, Việt Nam có đề ra những biện pháp phòng ngừa sự phát thải/rò rỉ chất phóng xạ vào môi trường như trước kia hay không? (Người viết vẫn mong chờ phản hồi của những người có trách nhiệm ở trong nước.) Rốt ráo lại, trong môi trường sống của chúng ta hiện tại, có khoảng 80% bức xạ tự nhiên do khí Radon từ thiên nhiên góp phần vào. Do đó, biện pháp an toàn hay nhất là làm thế nào để giảm thiểu tối đa việc tiếp nhiễm trong điều kiện sinh hoạt hàng ngày, nghĩa là nhà phải thoáng khí để các nguồn phóng xạ tự nhiên không tích tụ nhiều trong nhà. Và sau cùng, lời khuyên của những chuyên gia quốc tế về an toàn bức xạ hạch nhân là nguyên lý ALARA tức là As Low As Reasonable & Achievable, được tạm dịch là cần phải giảm thiểu càng nhiều càng tốt. 3- Nhiễm Độc Phóng Xạ Hàng năm, vào ngày 6 tháng 8 tất cả người Nhật trên thế giới đều kỷ niệm ngày đau buồn khi trái bom nguyên tử Little Boy thả xuống thành phố Hiroshima năm 1945 làm cho hàng chục ngàn người chết tại chỗ và di hại phóng xạ vẫn còn ảnh hưởng đến người dân và môi trường cho đến ngày nay. Ngày 23 tháng 11, 2006, Alexander Valterovich Litvinenko, Trung tá của Sở tình báo Nga (FSB) đã chết vì bị đầu độc phóng xạ do chính quyền Nga chủ trương tại London, Anh Quốc. Từ tin tức nầy, chúng ta có thể trích ra nhiều bài học và kinh nghiệm về nhiễm độc do chất phóng xạ. Chất phóng xạ căn cứ theo định nghĩa, được chia làm hai loại: phóng xạ ion hoá và phóng xạ không ion hoá. Phóng xạ không ion hoá đến từ các dạng như ánh sáng, các làn sóng điện radio hay radar, microwave. Loại phóng xạ nầy thông thường không ảnh hưởng đến tế bào và mô của cơ thể con người. Còn loại phóng xạ ion hoá gây ra những phản ứng hoá học tức khắc lên tế bào khi bị tiếp nhiễm như: tia quang tuyến X, tia Gamma, và các cấu tử tạo ra sự ion hoá phóng xạ như tia trung hoà tử (neutron), âm điện tử (electron), dương điện tử (proton). Các loại phóng xạ trên hoặc được dùng trong y khoa với mục đích chẩn đoán, thăm dò, nghiên cứu, hay trị liệu, hoặc trong công nghệ thử nghiệm vũ khí, cùng một số áp dụng trong các hệ thống an toàn trong các quy trình sản xuất cao cấp như các khoá đóng mở trong lò năng lượng hạch nhân, trong kỹ nghệ tàu biển, hay trong vận hành nhà máy xi măng v.v… Việc tiếp nhiễm phóng xạ, trước tiên là nguyên nhân chính gây ra thương tổn lên hệ thống miễn nhiễm của con người, sau đó lây lan đến các tế bào trong cơ thể. Ngoài ra chất phóng xạ còn là nguyên nhân của sự biến đổi gene, từ đó có thể xuất hiện nhiều biến chứng như ung thư, và có thể gây ra tình trạng dị hình dị dạng cho con cháu về sau. Ngộ độc phóng xạ Polonium-210 Hóa chất có phóng xạ Polonium do nhà bác học Marie Curie khám phá vào năm 1898. Sở dĩ Bà đặt tên là Polonium vì đây là quê hương Poland của Bà, và Bà muốn cho quốc gia nầy được thế giới chú ý đến vì đang bị cả Nga, Đức và Áo cai trị thời bấy giờ. Nạn nhân đầu tiên của chất phóng xạ Polonium chính là con gái của Bà tên Irene Joliot Curie, kết quả của một vụ nổ trong phòng thí nghiệm. Cô Irene đã chết 10 năm sau khi tai nạn xảy ra do chứng leukemia. Hiện tại, mức sản xuất Polonium trên thế giới chỉ vào khoảng 100 gram với mục đích ứng dụng vào việc khử bụi trong các kính hiển vi điện tử và trong các cân tiểu ly siêu chính xác. Đứng về phương diện độc tố học, chất phóng xạ tạo ra những nguyên tử (atom) có khả năng ức chế tế bào của cơ thể con người, điện hoá các tế bào trên và sau cùng tiêu huỷ chúng. Đối với việc tiếp nhiễm do phóng xạ thiên nhiên ở nồng độ thấp, các tế bào bị điện hoá dược cơ thể tái tạo lại sau đó, do đó nguy cơ bị ngộ độc không xảy ra. Tuy nhiên, khi cơ thể tiếp nhiễm một số lượng lớn phóng xạ như trường hợp của Litvinenko, cơ thể không thể tự hàn gắn và trấn áp cùng thay thế các tế bào đã bị huỷ diệt, từ đó nguy cơ tử vong rất cao. Các loại tế bào trong cơ thể bị ảnh hưởng trực tiếp và bị nhiễm độc là bạch huyết cầu (white blood cell) và tế bào sinh sản hồng huyết cầu và bạch huyết cầu. Sự thiếu hụt tế bào trong cơ thể là chỉ dấu đầu tiên của sự ngộ độc phóng xạ; sau đó, tế bào ruột non bị xâm nhập tạo ra sự nôn mửa kéo theo cơ thể bắt đầu bị mất nước. Thời gian tiếp theo, tùy theo cường độ bị tiếp nhiễm và thể loại phóng xạ (có thời gian bán huỷ khác nhau), phóng xạ bắt đầu tàn phá các mô cứng và mềm (hard and soft tissue) qua các chứng sau đây như: - Nhức đầu, - Hơi thở dồn dập, - Tim đập nhanh, - Ho khan (không có đàm), - Lồng ngực bị đau từng cơn, - Da bắt đầu chuyển sang màu xậm, - Ở phần dưới da và bất cứ nơi nào trong cơ thể đều xuất hiện những hạt máu nhỏ do các tĩnh mạch bị vỡ ra, - và Chứng thiếu máu trầm trọng xuất hiện. Tệ hại hơn nữa, nếu bị tiếp nhiễm nặng khoảng 10 Gray (Gy- đơn vị phóng xạ), nạn nhân có thể mất mạng trong vòng hai đến bốn tuần lễ. Cường độ của mức phóng xạ tiếp nhiễm cho phép chúng ta có thể ước tính được mức nguy hai đến nạn nhân như sau: • Nếu cơ thể bị tiếp nhiễm 100 Roentgen, các chứng bịnh do phóng xạ bắt đầu xuất hiện; • Nếu cơ thể bị tiếp nhiễm khoảng 400 Roentgen, nửa phần cơ thể có thể bị liệt; • Nếu cơ thể bị tiếp nhiễm khoảng 100.000 Roentgen, nạn nhân bị hôn mê tức khắc và chết trong vòng một tiếng đồng hồ. (Các đơn vị đo lường phóng xạ gồm: - Roentgen: lượng phóng xạ phóng thích do tia gamma trong 1cm3 không khí, ký hiệu là R; - Rad: lượng phóng xạ hấp thụ qua tiếp nhiễm. Đơn vị nầy dùng để ước tính lượng phóng xạ có trong cơ thể; - Gray: Ký hiệu là Gy, là đơn vị chuẩn quốc tế (SI) tương đương với 100 Rad.) Cơ chế của sự ngộ độc Polonium-210 Qua trường hợp của Litvinenko, ảnh hưởng sinh hoá học lên cơ thể của các đồng vị phóng xạ được soi rọi rõ ràng hơn vì trước đây, những việc tiếp nhiễm (nhiễm độc) cấp tính với liều lượng cao chỉ được diễn đạt qua tính toán và ước tính mà thôi. Trung tá Litvinenko là nạn nhân của một sự thanh trừng thường thấy dưới các chế độ độc tài toàn trị như ở Liên bang Nga hiện tại. Qua bức thư trước khi qua đời, mặc dù không nêu đích danh Putin, nhưng mọi người đều biết ông ta là kẽ chủ mưu chính trong cái chết nầy: “Ông (Putin) có thể thành công trong việc làm tôi im lặng, nhưng sự im lặng sẽ đổi lấy một giá đắt cho ông. Ông đã tự cho thấy chính ông là dã man và sắt máu mà thế giới đã từng phê phán ông. Ông đã mặc nhiên tự nhận là đã không tôn trọng đời sống con người, sự tự do, và bất cứ giá trị nào của thế giới văn minh”. Trở lại nguyên tố có chứa phóng xạ Polonium-210, đây là hoá chất đã từng được dùng để chế bom nguyên tử qua tính tách rời (fission) các tia alpha. Những tia nầy có đời sống bán hủy (half-life) là 138 ngày. Nguyên tố Polonium-210 sau khi tách rời tất cả tia alpha, sẽ biến thành nguyên tố chì bền vững (Lead-206) và nhân Helium cùng phóng thích ra 5,3 MeV năng lượng. Tia alpha rất dễ dàng bị ngăn chận bởi một mảnh giấy mỏng, do đó Polonium-210 chỉ độc hại một khi đã xâm nhập vào bên trong cơ thể qua đường khí quản hoặc thực quản mà thôi. Nếu Litvinenko uống vào 1ug Po-210 dưới dạng muối citrate hay chloride (đã được các nhà khoa học phỏng đoán), thì có khoảng 3.1015 (3 ngàn ức) đồng vị phóng xạ đã vào cơ thể ông ta, một lượng đồng vị đủ để cho hàng trăm đồng vị kết hợp với mỗi tế bào của cơ thể. Ở mỗi điểm đến của tia alpha, chúng để lại một số năng lượng lớn trong một vùng nhỏ của tế bào, căn cứ vào kết quả nghiên cứu của GS Roger Howell thuộc Đại học Y khoa New Jersey. Mỗi tia alpha sẽ ngăn cách tế bào tạo thành một chuỗi gốc (radical) lần lần thiêu huỷ protein của cơ thể cũng như gây thương tổn đến các chuỗi DNA. Litvinenko qua đời sau 22 ngày ngày bị đầu độc, theo TS Wiley Jr. thuộc Radiation Emergency Assistance Center, Tennessee, có lẽ đến từ nguyên do là các tia alpha đã phá huỷ các tế bào gốc (stem) trong tuỷ bộ (bone marrow). Hiện tượng lầy làm mất sự cân bằng của số lượng hồng huyết cầu và ảnh hưởng đến các tế bào trong hệ miễn nhiễm của cơ thể. Dù sao, chúng ta cũng phải chờ đợi kết quả chung cuộc sau khi giảo nghiệm tử thi mới có thể có kết luận chính xác về sự tiếp nhiễm trước khi, trong khi, và sau khi bị ngộ độc. Thông thường qua kinh nghiệm về các vụ ngộ độc do phóng xạ, nếu nạn nhân chịu đựng được khoảng sáu tuần lễ sau khi bị ngộ độc, hy vọng cơ thể có thể kháng cự được sự tàn phá tế bào của tia alpha, và các mô của cơ thể có nhiều khả năng hồi phục. Phương pháp chữa trị ngộ độc phóng xạ Trong giai đoạn đầu sau khi bị nhiễm độc, thuốc ngăn chận ói mửa và các loại thuốc chống đau nhức có thể được sử dụng để chống lại các dấu hiệu ban đầu qua ảnh hưởng của phóng xạ. Còn các ảnh hưởng tiếp theo, cần phải có thuốc kháng sinh mạnh trong việc trị liệu. Và nạn nhân cần phải được truyền máu để chống lại bịnh thiếu máu (anemia). Thông thường trong những tai nạn về phóng xạ, như trường hợp ở Chernobyl, Liên bang Nga ngày 26/4/1986, ảnh hưởng của phóng xạ vẫn còn tiếp tục mãi cho đến hôm nay, 2025, và các chứng bịnh kể trên vẫn còn hiện diện. Các cơ quan trong cơ thể bị ảnh hưởng dài hạn như các tuyến nội tiết (endocrine) và tuyến hormone bài tiết (hormone secreting). Tại Chernobyl, số lượng nạn nhân bị ung thư tuyến giáp trạng (thyroid) ở Belarus, quốc gia bị ảnh hưởng nặng nhất, tăng gấp 100 lần 20 năm sau khi tai nạn xảy ra. Về các bịnh liên quan đến thần kinh, theo kết quả UNICEF công bố là bịnh rối loạn (disorder) về xương, bắp thịt tăng 43%, về mắt tăng 62%. Đặc biệt trong trường hợp tai nạn Chernobyl, TS George Vargo, thuộc Chương trình An toàn Hạch nhân Quốc tế (INSP) thuộc LHQ đã ra một khuyến cáo là hiện tượng suy dinh dưỡng và việc không đủ phương tiện y khoa để chữa trị như trường hợp ở Belarus cũng có thể là nguyên nhân của sự gia tăng số lượng nạn nhân, ngoài ảnh hưởng chính là do tiếp nhiễm phóng xạ. Riêng về ảnh hưởng đến các thế hệ về sau, hiện tại, các khoa học gia vẫn còn đang tranh cãi về ảnh hưởng của phóng xạ lên hệ thống di truyền vì DNA của người bị tiếp nhiễm bị biến thể và chuyển qua các thế hệ tiếp nối. Điều lầy đã được chứng nghiệm qua trường hợp Chernobyl, nhưng vẫn chưa có báo cáo khoa học nào về vấn đề lầy đối với nạn nhân ở Hiroshima và Nagasaki trong thời đệ nhị thế chiến. Lời cảnh báo cho mọi người Câu chuyện của Alexander Litvinenko, thêm một lần nữa, là một bài học cho những người sống trong những quốc gia độc tài hay những quốc gia còn trong gọng kềm cộng sản. Đối với lãnh đạo của các quốc gia kể trên, họ không thể nào chấp nhận một cuộc đối thoại bình đẳng để giải quyết các xung đột hay tìm một sự đồng thuận trong việc quản lý quốc gia. Mọi sự phản kháng về đường lối, chính sách, tự do, nhân quyền v.v.. đều bị trù dập và triệt tiêu dưới bất cứ hình thức nào. Làm người Việt Nam, dù sống trong hay ngoài nước, chắc chúng ta hẳn đã chưa quên những hiện tượng trên. Đảng CSBV không những triệt tiêu những nhà hoặc nhóm đối lập với họ, mà chính họ, trong 70 năm cai trị đất nước, cũng đã thủ tiêu dưới nhiều hình thức khác nhau, những đồng chí đã từng kề vai sát cánh dưới cờ CS như: • ĐT Nguyễn Chí Thanh, mất năm 1967. Nghi vấn do đấu đá nội bộ. • Vụ rơi máy bay ở Lào và Toàn bộ phái đoàn Quân ủy Trung ương tử nạn ngày 17 tháng 5 năm 1976. Hơn 20 sĩ quan cấp cao trong Quân ủy Trung ương, bao gồm: Thượng tướng Hoàng Văn Thái (Phó Tổng Tham mưu trưởng) và các sĩ quan thuộc Tổng cục Chính trị, Cục Tác chiến, Cục Tình báo v.v...Có tin đồn rằng máy bay bị bắn rơi hoặc phá hoại kỹ thuật từ một phe nội bộ nhằm loại trừ một nhóm chỉ huy có quan điểm trái ngược về tổ chức quân đội sau chiến tranh. • Đại sứ VN tại LHQ, Đinh Bá Thi, mất đầu thập niên 1980. Bị đầu độc trong khi bị quản thúc. • TBT Lê Duẩn, mất 1986. Bị cô lập và bị loại. • BT Công an Trần Quốc Hoàn, 1986, Bị đầu độc vì dính vào bê bồi thầm kín! • Thượng tướng Đinh Đức Thiện (tên thật Phan Đình Dinh, em ruột của Lê Đức Thọ, và Mai Chí Thọ) qua đời vào ngày 21 tháng 12 năm 1986, khi bị trúng đạn vào đầu trong một tai nạn săn bắn, một viên đạn bắn tỉa ngẫu nhiên hoặc do súng săn của ông gây ra. Tuy nhiên, cũng tồn tại nhiều đồn đại, một trong số đó gây chấn động rằng ông không chết vì tai nạn đơn thuần, mà bị chính con trai mình dùng súng săn bắn ông. Theo lời kể này, con trai ông sau đó trở nên mất trí vì vết thương do chính cha gây ra, rồi “lên cơn điên”, giết ông trong lúc đi săn. • TT Phạm Hùng, 1988. Chết đột ngột vì “tim” nhưng hoàn toàn không có tiền sử bịnh nầy. Là “đệ tử” của Lê Đức Thọ nên bị cánh Đổi Mới thanh trừng. • Tướng Trần Văn Trà, 1996. Nhiều người cho rằng, ông chết sau thời gian dài bị "bóp nghẹt tư tưởng", có thể do “đòn chính trị” sau khi phản biện công khai về vai trò miền Bắc. • Vụ rơi máy bay phái đoàn Quân khu 2 ngoài biển Đông, 2001. Nạn nhân: Phái đoàn chỉ huy cấp cao của Quân khu 2, gồm: Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng, các sĩ quan Cục Hậu cần, Tác chiến. Tổng cộng hơn 15 người chết, không có ai sống sót. Vụ rơi máy bay xảy ra khi đoàn đang trên đường đi thị sát các đảo tiền tiêu, nơi có tranh chấp chủ quyền. Có đồn đoán rằng nhóm sĩ quan này có liên quan đến những kế hoạch tổ chức quân sự hoặc phê bình một số chính sách của Bộ Quốc phòng – điều mà không thể xác minh được qua các kênh chính thức. • TB Tư tưởng Đào Duy Tùng, 2004. Bị thanh trừng êm vì giữ nhiều hồ sơ tham nhũng của tứ trụ lúc đó. • TT Võ Văn Kiệt, 2008. Trong thập niên 2000, ông có nhiều phát biểu thẳng thắn về hòa giải dân tộc, phản đối sách lược giáo điều của một số ủy viên Bộ Chính trị đương nhiệm. Một số ý kiến nghi ngờ ông bị phẫu thuật thất bại có chủ ý trong một "quyết định chính trị tinh vi" vì ông đang vận động một số cải cách sâu hơn (như luật biểu tình, báo chí). • TT Công an Phạm Quý Ngọ, 2014. Bị bịt miệng chất do… tham nhũng ở thượng tầng. • Trưởng ban Nội chính Nguyễn Bá Thanh, 2015. Bị đầu độc do chống tham nhũng. • CT Nước Trần Đại Quang, 2018. Có dấu hiệu nhiễm độc phóng xạ liều thấp. • CT Nước Lê Đức Anh, 2019. Bị đột quỵ bí ẩn năm 1996, tình nghi đấu đá nội bộ. • BT Quốc phòng Phùng Quang Thanh, 2021. Bị đồn ám sát ở Pháp 2015 Và sau cùng, cái chết của Lê Quý Biên, một người Việt gốc Mỹ bị chết vì tai nạn xe cộ tại Hà Nội năm 2008, sau khi hình của Đỗ Ngọc Yến chụp chung với Nguyễn Tấn Dũng (khi còn là Phó Thủ tướng) ở tại tòa soạn báo Người Việt ở Westminster, CA… được đưa ra trước dư luận, cùng với cái chết đầy tranh cãi của cựu thử tướng Võ Văn Kiệt. Lê Quý Biên là một người Mỹ gốc Việt (người đã cùng với LT Văn, San Diego từng “mời” người viết về Việt Nam tham dự Đại hội Việt Kiều Tết 2006), sinh sống và hoạt động tại Hoa Kỳ, có mặt trong một số hoạt động liên quan đến truyền thông, vận động cộng đồng. từng cộng tác với báo chí tiếng Việt tại hải ngoại, có mối quan hệ không chính thức với tòa soạn báo Người Việt, nơi ông Đỗ Ngọc Yến là sáng lập viên. Theo một số nguồn tin từ cộng đồng hải ngoại, ông được biết đến như người “nắm nhiều thông tin nhạy cảm” liên quan đến hoạt động hậu trường giữa một số trí thức gốc Việt với chính quyền Hà Nội. Sự kiện tấm hình gây tranh cãi, hình ảnh ông Đỗ Ngọc Yến (chủ nhiệm báo Người Việt, California) chụp chung với Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng được công bố gây chấn động cộng đồng người Việt tại Mỹ, đặc biệt là giới chống Cộng. Hình ảnh này được xem là "vạch trần" mối quan hệ âm thầm giữa một số nhà báo, trí thức hải ngoại với giới lãnh đạo Cộng sản Việt Nam, trong bối cảnh Việt Nam đang tìm cách vận động "diễn biến hòa bình ngược". Theo tin tức từ các nguồn không chính thức trong cộng đồng người Việt hải ngoại, ông Lê Quý Biên tử nạn trong một vụ tai nạn xe hơi tại Hà Nội, được cho là xảy ra không lâu sau khi hình ảnh nói trên được đưa ra dư luận. • Chính quyền Việt Nam không công bố thông tin chi tiết, và đại sứ quán Hoa Kỳ không có thông cáo chính thức về sự việc nầy. • Nhiều người tin rằng cái chết này không phải là tai nạn đơn thuần, mà có thể liên quan đến hành vi “thanh trừng bịt đầu mối” nhằm ngăn chặn sự rò rỉ thông tin nhạy cảm từ trong nội bộ Việt Nam ra cộng đồng quốc tế. Hiện tại, Đảng vẫn tiếp tục thẳng tay triệt hạ phong trào đòi dân chủ trong nước áp dụng toàn bộ chính sách vô sản chuyên chính thời Stalin bằng cách cho tông xe, bằng cách khủng bố, cho vào nhà thương điên Biên Hoà, bao vây kinh tế v.v... những nhà dân chủ trẻ trong nước. Đây quả thật là một bài học lớn cho những ai còn mang hoài bão đối thoại với người cộng sản, với suy nghĩ, dù sao trước khi trở thành người cộng sản, họ cũng là máu đỏ da vàng, cùng chung một tổ quốc Việt Nam. Hy vọng cái chết của Litvinenko và nhiều cái chết trong lịch sử hiện đại của Đảng CS Bắc Việt sẽ … là tiếng chuông cảnh giác cho những người còn nuôi niềm hy vọng, là dưới ánh sáng văn minh của nhân loại sẽ làm thay đổi được não trạng của người cộng sản Việt Nam trong tương lai. Mai Thanh Truyết Houston – Tháng 6 - 2025