Thưa Bà Con,

Do thời tiết bất thường trong những tháng gần đây, căn cứ vào mực nước và dòng chảy ở hai trạm quan trắc Tân Châu và Châu Đốc ở Sông Tiền và sông Hậu, cũng như do sự kiểm soát dòng chảy của sông Mekong của Trung Cộng, người viết có vài đề nghị cùng Bà Con nông dân chuẩn bị cho vụ lúa mùa Đông Xuân sắp tới nhằm tránh khỏi thiệt hại “trắng” trên 200.000 mẫu như mùa lúa vào tháng 3/2016 và 3/2020:

·       Không nên tập trung vào việc trồng lúa, chỉ trồng một số diện tích chon hu cầu thiết yếu mà thôi, nhằm tránh thiệt hại;

·       Diện tích còn lại, nên trồng các loại hoa màu, hạt, đậu, củ ngắn ngày và chịu được hạn hán.

Đây không phải là một khuyến cáo của một chuyên gia về nông nghiệp, nhưng chỉ là góp ý đời thường của một người con Việt còn nặng nợ với quê Cha đất Tổ!

Bài viết dưới đây tổng hợp từ nhiều nguồn tin trong và ngoài nước nhằm giải thích và suy nghiệm một số dữ kiện đã xảy ra trong quá khứ trong việc tiên đoán…tương lai “thời tiết” trong những tháng sắp đến cho Đồng Bằng Sông Cửu Long, vựa lúa “nuôi” cả nước!

Như vậy mà, Bà Con vùng nầy bị thiệt thòi và “trù ẻo” ngay sau ngày 30/4/1975. Bằng cớ là:

·       Về giáo dục, trước 1975, trình độ học vấn của lứa tuổi tử 14-24 ở vùng nầy là lớp 7 ½ so với cùng lứa ở Hà Nội là 5 ½;

·       Hiện tại, 2018, Trình độ ở ĐBSCL lại sụt xuống còn lới 5, và Hà Nội được nâng cao lên lớp 7;

·       Chính sách thuế khóa và kinh tế về thu mua sản phẩm…làm cho nông dân vùng nầy ngày càng nghèo thêm, làm ruộng và trồng hàng bông, chăn nuôi không đủ sống. Chính vì vậy thanh niên phải bỏ ruộng đồng về thành phố và các khu công nghiệp để kiếm sống (nhưng cũng không đủ nuối gia đình ở nông thôn!);

·       Thanh niên nam nữ vùng nầy, nhứt là thiếu nữ ở An Giang, Châu Đốc v.v…đành chấp nhận “được bán mình” chạy qua Cambodia làm cái nghề ô nhục sĩ diện dân tộc như làm điếm hay làm vợ cho Miên Tàu, Đài Loan, Đại Hàn, thậm chí còn chạy qua Pháp qua Anh do các tổ chức ăn chịu với CSBV đi từ Việt Nam qua Nga, Tiệp, Ba Lan, Đông Đức cũ…và cuối cùng định cư ở các quốc gia Tây phương giàu có để làm nghề bán “vốn trời cho” hay trồng “cỏ”, nhứt là ở Anh và Canada…

·       Về phát triển hạ tầng cơ sở, những con đường liên tỉnh huyết mạch trong việc chuyên chở, giao thương chánh (chưa nói đến các hương lộ liên quận), Bà Con hãy so sách với những xa lộ phẳng phiu giáp nối khắp nơi ở các tỉnh phía Bắc nhằm thu hút du lịch ngoại quốc…

·       Chỉ so sánh quốc lộ 1 mà thôi nối liền Nam – Bắc, tuy người viết chưa về thăm Việt Nam, nhưng thử so sánh đoạn quốc lộ 1 hướng về Bắc từ Bến Hải trở đi để thấy Quốc lộ 1 ở phía Nam như thế nào?

·       Thế mà, miền Nam phải đóng góp (qua đủ thứ thuế) hơn 70% chi phí cho đảng CSBV “điều hành” đất nước. Riêng Saigon phải đóng 84% lợi tức (năm 2018) cho “quốc gia”?

Như vậy, mỗi người trong chúng ta PHẢI nghĩ gì về Quê Hương, về đảng CSBV?

Nghĩ cũng chưa đủ!

PHẢI lấy quyết tâm và hành động để nhằm “cởi trói” Quê Cha Đất Tổ!

Mời Bà Con đọc dưới đây:

***

Dự kiến về Mùa Hạn hán và Nhiễm mặn sang năm 2021

Bây giờ là tháng 10, 2020, tình trạng mùa nước nổi năm nay không mấy khả quan tạo ra nhiều cảnh báo về mùa khô sang năm ảnh hưởng đến vụ mùa lúa Đông Xuân sang năm 2021 sẽ tái diễn như vụ mùa 3/2016 và 3/2020 khiến cho trên 200.000 mẫu ruộng và hoa màu ở ĐBSCL bị chết trắng. Vũ lượng vào những tháng cuối năm trên toàn lưu vực sông Mekong vẫn thiếu hụt nhiều so với trung bình nhiều năm, thông thường diễn ra tối đa vào cuối tháng chín và tháng 10. Nhưng điều nầy không xảy ra cho năm nay, 2020; do đó năm 2020 có thể sẽ có mùa nước lũ thấp nhất trong vòng 10 năm vừa qua.

Xin có vài hàng về nạn hạn hán gần đây nhứt, mùa Đông Xuân 2019 – 2020. Ðối với khu vực ĐBSCL, trong tháng 1-2020, mực nước các trạm trên dòng chính Mekong biến đổi chậm và thấp hơn mực nước trung bình từ 0,2 - 0,7 m, lượng dòng chảy từ thượng nguồn Mekong (trạm Kratie - Cambodia) về đầu nguồn Cửu Long ở mức thấp hơn trung bình khoảng 18 đến 20% và ở mức xấp xỉ cùng kỳ năm 2016. Ðáng lo ngại, trong tháng 1-2020, tình trạng xâm nhập mặn sâu vào các cửa sông Cửu Long từ 45 đến 60 km; trên sông Vàm Cỏ từ 74 đến 77 km, ở mức xấp xỉ và cao hơn cùng kỳ năm 2016. Đó là nguyên nhân đưa đến việc mất trắng trên 200.000 mẫu lúa và hòa màu vào đầu tháng 3/2020.

1-    Hạn hán và nhiễm mặn sẽ tái diễn vào tháng 3 năm 2021 hay không?

Sau đợt hạn mặn khốc liệt năm 2019-2020, lượng nước tại lưu vực sông Mekong tiếp tục giảm dù đã bước vào mùa nước lũ năm nay. Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, cảnh báo như vậy khi nhận định về dự báo dòng chảy của mùa nước lũ (cũng còn gọi là mùa nước nổi theo bà con địa phương ở miền Nam trước 1975) xuống thấp:”Vào  cuối tháng 9 và tháng 10 lượng mưa ở vùng thượng lưu sông Mekong có thể sẽ được cải thiện và bằng mức trung bình nhiều năm. Và trong các tháng tiếp theo, vùng hạ lưu sông Mekong vẫn tiếp tục có mưa, tuy nhiên tổng lượng mưa trên toàn lưu vực sông Mekong vẫn thiếu hụt nhiều so với trung bình nhiều năm”.

"Theo đánh giá ban đầu, đỉnh lũ năm 2020 tại đầu nguồn sông Cửu Long (tại trạm thủy văn Tân Châu và Châu Đốc) ở mức thấp (dưới báo động 1) và sẽ xuất hiện muộn vào giữa tháng 10 và sau đó sẽ giảm nhanh. Trong toàn bộ mùa lũ năm 2020 dự kiến chỉ đạt khoảng 55% trung bình nhiều năm và thấp hơn cùng kỳ năm 2019. Như vậy, về tổng lượng nước lũ năm 2020 có thể sẽ có mùa lũ thấp nhất trong vòng 10 năm vừa qua”.

Vườn sầu riêng năm nay…

Nếu theo dự kiến trên thì tổng lượng dòng chảy trong những tháng mùa khô 2020-2021 từ thượng nguồn sông Mekong về đồng bằng sông Cửu Long sẽ thiếu hụt tương đương năm 2019 nên tình trạng thiếu nước, xâm nhập mặn sẽ diễn ra sớm và gay gắt nhứt là vào tháng 3 sang năm, tháng cạn kiệt nguồn nước cao nhứt trong mùa khô!

Theo đánh giá ban đầu ở hai Trạm quan trắc Tân Châu và Châu Đốc, tổng lượng dòng chảy qua hai trạm này trong toàn bộ mùa nước nổi năm 2020 dự kiến chỉ đạt khoảng 55% so với trung bình nhiều năm, thiếu 130 tỷ m3 nước và thấp hơn cùng kỳ năm 2019 khoảng 15%.

Nhiều chuyên gia dự báo ĐBSCL có thể trải qua mùa nước lũ thấp nhất trong vòng 10 năm qua. Các trạm vùng hạ nguồn sông Cửu Long lên theo thủy triều, đỉnh lũ phổ biến ở mức báo động 2 đến báo động 3, có nơi trên báo động 3. Một số vùng trũng thấp, ven sông, đặc biệt là thành phố Cần Thơ và Vĩnh Long vẫn có nguy cơ cao xảy ra ngập lụt.

Và hậu quả của mùa nước nổi thấp sẽ đưa đến tình trạng nhiễm mặn là lẽ tất nhiên. Việc xâm nhập mặn ở cửa sông Cửu Long có thể xuất hiện sớm từ khoảng đầu tháng 12 và tập trung vào tháng 2/2021. Nhưng đối với các sông Vàm Cỏ, sông Cái Lớn, xâm nhập mặn tập trung vào tháng 3 và 4. Và cũng nằm trong dự kiến, các vùng sau đây sẽ bị ảnh hưởng nặng cho vụ mùa Đông Xuân là tại Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long và Trà Vinh.

Ngoài ra, do thiếu hụt nguồn nước dẫn đến mực nước trên sông và các kênh rạch ở mức thấp, vì thế cho nên cảnh báo về nguy cơ sạt lở ở hai bên bờ sông và các kênh rạch trong thời gian này có thể xảy ra, nhứt là ở những dòng sông chính.

Theo Tổng cục Thủy lợi, kể từ đầu mùa nước lũ (tháng 5/2020) đến đầu tháng 9/2020, dòng chảy trên cả lưu vực sông Mekong đều ở mức rất thấp do lượng mưa bị thiếu hụt so với mức trung bình từ 30-40%. Cho đến nay, trên lưu vực sông Mekong, vùng thượng nguồn (Trung Cộng, Thượng Lào) đã vào cuối mùa mưa; vùng trung và hạ lưu (Trung và Hạ Lào, Campuchia) mùa mưa tiếp tục kéo dài đến khoảng giữa tháng 10/2020.

Theo dự báo của một số tổ chức khí tượng trên thế giới, từ nay đến cuối mùa mưa, lượng mưa trên lưu vực có khả năng cải thiện, cao hơn từ 15-30% so với trung bình hàng năm.

Do vậy, mực nước trung bình năm nay cho cả lưu vực ĐBSCL sẽ giảm vào khoảng từ 5-15%. Ngoài ra, do các hồ chứa ở thượng nguồn hiện đang ở mức thấp nên sẽ tăng cường tích nước. Dòng chảy về ĐBSCL trong các tháng đầu mùa khô khả năng thiếu hụt cao hơn nữa so với trung bình từ 20-35%.

Biển Hồ Cambodia là nguồn nước quan trọng bổ sung cho ĐBSCL trong các tháng mùa khô hiện đang có mức trữ thấp (khoảng gần 9 tỷ m3), thấp hơn cùng kỳ trung bình cùng thời điểm khoảng 23 tỷ m3, so với năm 2015 khoảng 8 tỷ m3 và năm 2019 khoảng 2 tỷ m3. (Trích từ Tổng Cục Thủy lơi Việt Nam).

Đợt hạn mặn năm 2020 khiến hàng chục nghìn người dân ở Đồng bằng sông Cửu Long gặp khó khăn về nước sinh hoạt. Đợt hạn mặn năm 2020 khiến hàng chục nghìn người dân ở Đồng bằng sông Cửu Long gặp khó khăn về nguồn nước sinh hoạt.

Với tình trạng mưa, dòng chảy yếu, năm 2020 được dự báo tiếp tục là năm ít nước, nước lũ về ĐBSCL sẽ yếu đi so với mùa 2019-2020.

1-    Cảnh báo về mức độ nhiễm mặn trầm trọng cho mùa Đông Xuân sắp đến

Như đã đan cử ở phần trên, tình hình nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh mùa khô tháng 3/2016 đã tiêu diệt 200.000 mẫu lúa và hoa màu. Và tình hình càng nghiêm trọng hơn, khắc nghiệt hơn vào mùa khô 3/2020.

Theo đó, giữa tháng 12-2019, xâm nhập mặn sẽ vào sâu trong đất liền 40-50km, cao hơn năm 2016 khoảng 3-5km. Tháng 1, 2 và đến giữa tháng 3-2020, nồng độ mặn lên  đến 4g/l xâm nhập sâu vào đất liền 55-110km, cao hơn từ 3-7km so với năm hạn mặn lịch sử 2016.

Tình trạng xâm nhập mặn như vậy gây rủi ro rất lớn cho vụ đông xuân tại khu vực cách biển 50-60km. Xâm nhập mặn sẽ tác động đến 10/13 tỉnh của ĐBSCL gồm Long An, Tiền Giang, Trà Vinh, Vĩnh Long, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Hậu Giang, Cà Mau và Kiên Giang.

Một thí dụ cụ thể, theo thông báo mới nhất của ngành nông nghiệp huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre, độ mặn đo được tại các nhánh sông trên địa bàn huyện này đang ở mức cao vào đầu năm 2020, có những chỗ đo được 4.63‰ - mức được xem là "cao bất thường".

Chợ Lách là địa phương năm xa biển nhất của tỉnh Bến Tre, trong đợt hạn, mặn lịch sử 2016, tòan tỉnh chỉ có một xã thuộc huyện này không bị xâm nhậm mặn.

Tuy vậy, năm 2020, huyện có hơn 13.000 hộ sản xuất trên 11 triệu sản phẩm hoa kiểng đa chủng loại phục vụ thị trường tết Nguyên đán Canh Tý 2020 này lại bị xâm nhập mặn sớm hơn, nặng nề hơn.

Từ những kết quả trên, dự kiến có thể xảy ra các diễn biến của việc xâm nhập mặn vào mùa khô 2020-2021 có xác xuất rất cao, có thể xảy ra như sau:

•         Với kịch bản thứ nhứt, mưa trên lưu vực sông Mekong hiện như dự báo của một số tổ chức khí tượng quốc tế, khả năng xảy ra xâm nhập mặn ở mức nặng đến rất nặng cho mùa khô sang năm 2021. Phạm vi xâm nhập mặn 4 g/lít sâu nhất ở các cửa sông Cửu Long từ 55-65 km xuất hiện từ tháng 2, 3/2021, sâu hơn trung bình từ 15-20 km, thấp hơn năm 2015-2016 từ 5-8 km, thấp hơn năm 2019-2020 từ 7-13 km.

•         Còn kịch bản hai, mưa trên lưu vực sông Mekong tiếp tục ở mức thiếu hụt như đã xảy ra từ đầu mùa mưa đến nay, khả năng xảy ra xâm nhập mặn ở mức rất nặng đến nghiêm trọng. Với kịch bản này, phạm vi xâm nhập mặn sâu nhất ở các cửa sông Cửu Long từ 60-70 km xuất hiện từ tháng 2, 3/2021, sâu hơn TBNN từ 20-25 km, ở mức tương đương với năm 2015-2016, một số thời điểm ngắn hạn ở mức tương đương năm 2019-2020.

Tổng cục Thuỷ lợi cho rằng, đến thời điểm hiện tại (10/2020), với cả hai kịch bản, xâm nhập mặn mùa khô năm 2020-2021 ở ĐBSCL đều ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh ở mức cao đến nghiêm trọng.

Hiện nay, sông Mekong trong thời kỳ giữa mùa lũ. Vào tháng 9/2020, dòng chảy thượng nguồn sông Mekong có xu thế giảm mạnh, dòng chảy đầu nguồn sông Cửu Long có xu thế giảm theo triều cường, ở mức thấp hơn so với trung bình nhiều năm (TBNN) và các năm gần đây.

Cụ thể, mực nước sông Mekong tại trạm Kratie (Campbodia) có khuynh hướng giảm với cường suất trung bình 37 cm/ngày. Đến 7h ngày 11/9 mực nước tại Kratie là 11,76 m, thấp hơn 7,4 m so với trung bình, thấp hơn 10,86 m so với năm 2019 và thấp hơn 5,32 m so với giai đoạn hạn hán lịch sử năm 2016 và thấp hơn nhiều so với 2000, 2018 cùng kỳ.

Còn tại khu vực Tân Châu, Châu Đốc (An Giang), mực nước trung tuần tháng 9 có khuynh hướng giảm trung bình 7,8 cm/ngày, và biến đổi theo triều cường.

Theo Tổng cục Thuỷ lợi, kể từ đầu mùa lũ (tháng 5/2020) đến đầu tháng 9/2020, dòng chảy trên cả lưu vực sông Mekong đều ở mức rất thấp do lượng mưa bị thiếu hụt so với trung bình từ 30-40%.

Đến nay, trên lưu vực sông Mekong, vùng thượng nguồn (Trung Cộng, Thượng Lào) đã vào cuối mùa mưa; vùng trung và hạ lưu (Trung và Hạ Lào, Cambodia) mùa mưa tiếp tục kéo dài đến khoảng giữa tháng 10/2020.

Xét trung bình cả lưu vực thì lượng mưa năm 2020 khả năng thiếu hụt so với trung bình từ 5-15%. Ngoài ra, do các hồ chứa ở thượng nguồn hiện đang ở mức thấp nên sẽ tăng cường mức tích trữ nước. Dòng chảy về ĐBSCL trong các tháng đầu mùa khô khả năng thiếu hụt so với trung bình từ 20-35%.

Với tình trạng mưa, dòng chảy như trên, năm 2020 được dự báo tiếp tục là năm ít nước, lũ về ĐBSCL nhỏ. Nhận định của Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc Gia cho thấy, xâm nhập mặn vùng cửa sông phía Nam của ĐBSCL sẽ cao hơn trung bình.  

1-    Kết luận

Qua những dữ kiện kể trên, một lịch bản không mấy sáng sủa cho cư dân vùng ĐBSCL trong vụ mùa Đông Xuân sang năm. Thêm một lần nữa, những người đang nắm quyền lực và vận mạng đất nước cần nên nhớ là …đừng đổ lỗi cho hiện tượng thay đổi khí hậu, để rồi …phủi tay làm ngơ hay qua những lời tuyên bố “nực nồng” những câu thiệu…tuyên truyền.

CSBV phải đứng trước một thực tại do những nguyên nhân thực tế làm cho tình trạng hạn hán và nhiễm mặn ngày càng trầm trọng thêm, cũng như những chính sách hay kế hoạch phát triển không điều nghiên kỹ lưỡng và được áp dụng tùy tiện làm cho tình trạng ngày càng tồi tệ thêm lên. Đó là:

·       Nạn phá rừng ở thượng nguồn sông Mekong tiêu hủy lớp đất “thịt”, vùng đấp hấp thụ nước trong mùa nước lũ và điều tiết phụ vào dòng chảy của sông trong mùa khô;

·       Nạn xây dựng đê bao tùy tiện nhằm chận hoặc xoay chuyển dòng chảy của sông Cửu Long để phát triển nông nghiệp, đặc biệt là vụ mùa Đông Xuân làm ngăn chận hay cản trở dòng chảy tự nhiên của mùa nước nổi. Từ đó tạo ra những vụ hạ hán hay lũ lụt không được dự kiến trước như những năm trước 1975;

·       Rừng ngập mặn bao quanh mũi Cà Mau là một hệ sinh thái thiên nhiên đóng góp vào việc bảo toàn nguồn tài nguyên thiên nhiên như: 1- Ngăn chặn giông bão nhiệt đới, 2- Vùng an toàn cho tôm cá sinh sôi nẩy nở, 3- Là nơi dừng chân của phù sa sông Cửu và tăng thêm diện tích đất của tổ tiên từ 1-2 Km dọc theo Mũi Cà Mau, 4- Là nơi cây tràm, cây đước hấp thụ phèn sulphate có trong nước biển, 5- Và quan trọng nhứt, rừng ngập mặn là nơi ngăn chặn một phần nào việc nước mặn tiến sâu vào đất liền.

Một khi năm lợi điểm kể trên không còn nữa, việc hạn hán hay nhiễm mặn ngày càng trầm trọng thêm là lẽ tất nhiên mà thôi.

Ai ơi! Hãy nhờ lời…

Mai Thanh Truyết

Tháng 10, 2020 – Báo hiệu mùa khô sang năm 2021