Con Đường Việt Nam VII

Làm sao mở rộng việc tiếp cận với Tây phương

 

Mở rộng tiếp cận phương Tây và duy trì quyền lãnh đạo: Hai khái niệm có đối lập nhau không?

Việc mở rộng tiếp cận phương Tây và tập trung quyền lãnh đạo không nhất thiết là hai xu hướng đối lập. Thực tế, nhiều quốc gia đã thành công trong việc kết hợp cả hai yếu tố này bằng cách học hỏi kinh nghiệm phương Tây để cải cách và phát triển nhưng vẫn giữ vững hệ thống chính trị của mình. Việt Nam có thể tham khảo các mô hình tương tự như Trung Quốc, Singapore hay một số quốc gia Đông Á khác để tìm ra hướng đi phù hợp.

1. Làm thế nào để mở rộng tiếp cận phương Tây mà không làm mất ổn định chính trị?

Chuyển đổi tư duy về hội nhập

• Không xem phương Tây là một thế lực đối lập, mà là một nguồn tài nguyên tri thức, công nghệ, kinh tế cần khai thác.
• Học hỏi những giá trị tích cực như quản trị minh bạch, nền kinh tế thị trường, khoa học công nghệ, nhưng vẫn giữ bản sắc riêng trong chính trị và văn hóa.

Mở rộng quan hệ kinh tế nhưng duy trì kiểm soát chính trị

• Việt Nam có thể tận dụng thương mại, đầu tư và công nghệ từ phương Tây để phát triển kinh tế, nhưng vẫn giữ quyền lãnh đạo của Đảng trong quy định của luật pháp. Nếu bao biện và độc đoán trong lãnh đạo sẽ hạn chế sự phát triển trên.
• Tiếp tục ký kết và thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) với phương Tây, thúc đẩy đầu tư nhưng không để nước ngoài kiểm soát các lĩnh vực nhạy cảm.

Cải cách hành chính và pháp luật để phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế

• Xây dựng hệ thống luật pháp công khai, minh bạch, giảm quan liêu và tham nhũng để tăng cường niềm tin của các nhà đầu tư và người dân.
• Đảm bảo một hệ thống tư pháp độc lập hơn trong lĩnh vực kinh tế, để tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển theo quy luật thị trường. Dứt khoát không “hô” khẩu hiệu.

2. Những quốc gia nào đã làm được điều này?

Singapore: Kiểm soát chính trị nhưng nền kinh tế thị trường cực kỳ tự do

• Dưới thời Thủ tướng Lý Quang Diệu, Singapore áp dụng các nguyên tắc quản trị của phương Tây (pháp trị, minh bạch, hiệu quả) nhưng vẫn duy trì sự kiểm soát mạnh mẽ của chính phủ.
• Kết quả: Một nền kinh tế thịnh vượng với mức sống cao nhưng hệ thống chính trị vẫn tập trung vào một đảng cầm quyền mạnh.

Các nước Bắc Âu: Dân chủ nhưng quản trị tập trung, hiệu quả

• Các quốc gia như Thụy Điển, Phần Lan, Đan Mạch có nền dân chủ nhưng chính phủ vẫn đóng vai trò chủ đạo trong nhiều lĩnh vực quan trọng như giáo dục, y tế, phúc lợi xã hội.
• Kết quả: Phát triển bền vững, với mức độ hài lòng của người dân cao.

Nhận định: Việt Nam có thể học hỏi từ các mô hình này để tiếp cận phương Tây mà vẫn duy trì quyền lãnh đạo.

3. Những điều Việt Nam cần làm để cân bằng giữa hội nhập và kiểm soát chính trị

Cần minh bạch trong chính sách và trách nhiệm trong việc thực hiện

• Xây dựng hệ thống chính phủ điện tử để tăng cường tính công khai và trong sáng, giảm tham nhũng.
• Tạo ra các kênh đối thoại giữa chính quyền và doanh nghiệp thường xuyên; từ đó, người dân để phản hồi nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Tăng cường hợp tác với phương Tây trong giáo dục và khoa học

• Khuyến khích các chương trình hợp tác giữa các trường đại học Việt Nam với các đại học hàng đầu phương Tây.
• Đầu tư mạnh vào các ngành công nghệ cao, AI, khoa học dữ liệu để không bị tụt hậu trong nền kinh tế toàn cầu.

Định hướng phát triển kinh tế theo mô hình thị trường tự do nhưng có kiểm soát

• Tiếp tục cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước nhưng vẫn giữ quyền kiểm soát với các ngành chiến lược như năng lượng, viễn thông, ngân hàng.
• Thúc đẩy khu vực tư nhân phát triển mạnh hơn, giảm bớt rào cản về thủ tục hành chính.

Mở rộng không gian tự do nhưng trong khuôn khổ ổn định

• Cho phép báo chí và truyền thông có vai trò giám sát nhưng trong giới hạn nhất định để tránh gây bất ổn.
• Tăng cường đối thoại chính trị thay vì đối đầu, để người dân có cơ hội đóng góp ý kiến một cách xây dựng.

4. Kết luận: Hai hướng đi không đối lập, nếu có lộ trình phù hợp

Việt Nam không cần lựa chọn giữa phương Tây hay giữ quyền lãnh đạo, có thể làm cả hai điều này song song và không vượt các quyền quy định trong hiến pháp.

Nếu tiếp cận phương Tây thông minh (tận dụng kinh tế, công nghệ, giáo dục) nhưng vẫn kiểm soát chính trị một cách hiệu quả, Việt Nam có thể phát triển mà không gây mất ổn định.

Học hỏi các mô hình như Singapore, hay Bắc Âu có thể giúp Việt Nam tìm ra hướng đi phù hợp nhất.

Vì vậy, Việt Nam trong quá trình hội nhập nên đi theo hướng dung hòa ứng hợp với nền văn hóa Á Đông, không quá khép kín bế quan tỏa cảng như thời phong kiến, cũng không “mở toẹt” như thế giới Tây phương trước khi hấp thụ/tiêu thụ một nền tự do mà Tây phương đánh đổi nhiều thế kỷ

Lịch sử đã cho thấy rằng khép kín hoàn toàn sẽ dẫn đến tụt hậu, trong khi mở cửa quá nhanh, thiếu kiểm soát có thể gây ra những biến động không lường trước được. Do đó, một lộ trình hội nhập có chọn lọc, phù hợp với bản sắc văn hóa và trình độ phát triển của đất nước là hướng đi bền vững nhất.

Mai Thanh Truyết

Houston – Tháng 9-2025

                 

            

Thánh Mohandas Karamchand Gandhi bị Godse bắn ba phát đạn

vào người và ngã gục tại New Delhi ngày 30/1/1948.

Gandhi được thế giới biết đến qua những điều gì?

 

Ông được cả thế giới tôn sùng vì triết lý bất bạo động, Mohandas Karamchand Gandhi được nhiều người theo gọi Ông là Mahatma, hay “Người có tâm hồn lớn” – “The great-souled one”. Ông bắt đầu hoạt động với tư cách là một người nhập cư Ấn Độ ở Nam Phi vào đầu những năm 1900, và trong những năm sau Thế chiến thứ nhất, ông trở thành nhân vật hàng đầu trong công cuộc tranh đấu cho quyền làm người.

Gandhi đã thực hiện tuyệt thực tất cả 18 lần trong phong trào tự do của Ấn Độ. Lần nhịn ăn lâu nhất của Ông kéo dài 21 ngày. Nhịn ăn là một vũ khí được Gandhi xử dụng như một phần triết lý của ông về Ahinsa - Bất bạo động - hay Satyagraha.

Lý do chính khiến mọi người lấy cảm hứng từ Gandhi là triết lý bất bạo động. Ông đã xử dụng bất bạo động để giải phóng Ấn Độ khỏi người Anh. Cách ăn mặc của Ông ấy cho chúng ta thấy rằng Ông không muốn xử dụng các sản phẩm nước ngoài. Ông luôn dặn mọi người là tự làm việc của chính mình mà không lệ thuộc vào người khác (muốn ám chỉ người Anh).

1-    Nhà tranh đấu cho Nhân quyền.

Trong khi lãnh đạo các chiến dịch trên toàn quốc nhằm xóa đói giảm nghèo, mở rộng quyền của phụ nữ, xây dựng sự hòa hợp tôn giáo và sắc tộc, và xóa bỏ những bất công của chế độ đẳng cấp (caste system), Gandhi đã áp dụng tối đa các nguyên tắc bất bạo động bất tuân dân sự (the principles of nonviolent civil disobedience), và đã đóng vai trò then chốt trong việc giải phóng Ấn Độ khỏi sự thống trị của nước ngoài.

Mahatma Gandhi là một nhà lãnh đạo có uy tín và đã truyền cảm hứng cho dân Ấn chỉ vì Ông đã trao quyền cho tất cả người Ấn Độ trong công cuộc vận động “tuần hành muối” để làm hỏng hệ thống kinh tế Anh qua cung cách hướng dẫn cho người Ấn hiểu và học cách phản kháng thông qua bất tuân dân sự bất bạo động.

Mahatma Gandhi là một trong những nhà lãnh đạo lớn trong phong trào giải phóng dân tộc khỏi ách thực dân. Ông là cha đẻ của một quốc gia và lãnh đạo phong trào dân quyền Ấn Độ nhằm giải phóng Ấn Độ khỏi sự thống trị của Anh.

2-    Tại sao Gandhi là một anh hùng hay hơn nữa là một ÔngThánh?

Mahatma Gandhi đã chiến đấu cho độc lập ở Ấn Độ và không bao giờ bỏ cuộc.  Khi chính phủ Anh cố gắng cai trị Ấn Độ bằng bạo lực, Gandhi đã xử dụng phản kháng bất bạo động để tổ chức và phản đối sự đối xử bất công đối với người dân Ấn Độ. Và sự phản kháng bất bạo động của ông đã giúp chấm dứt sự cai trị của Anh ở Ấn Độ và đã ảnh hưởng đến các phong trào bất tuân dân sự hiện đại trên toàn cầu. Ông được vinh dự có tên gọi rộng rãi là Mahatma, có nghĩa là “một linh hồn lớn” hoặc một vị thánh – “great soul or saint” trong tiếng Phạn – Sanskrit. Ông đã giúp Ấn Độ đạt được độc lập thông qua triết lý bất hợp tác bất bạo động.

Cuối cùng, trong nỗ lực chấm dứt xung đột tôn giáo ở Ấn Độ, ông đã nhịn ăn và đến thăm các khu vực gặp khó khăn. Trong khi Ông cùng với người dân Ấn trong một buổi nhịn đói ở New Delhi ngày 30/1/1948, thình lình tên Nathuram Godse, một người theo đạo Hindu cực đoan lấy lý do phản đối sự khoan dung của Gandhi đối với người Hồi giáo, đã bắn chết Ông.

Và sau cùng, cái chết của Ông khiến Ông trở thành bất diệt.

Mai Thanh Truyết

Người góp nhặt cát đá …

Houston - 2025

 

 

 

 

 

 

Cảm tưởng về cái chết của Charlie Kirk

Có những cái chết không chỉ khép lại một đời người, mà còn mở ra những trang mới cho lịch sử. Đám tang của Charlie Kirk, diễn ra trong bầu không khí trang nghiêm tại State Farm Stadium, Arizona, đã không còn là một nghi lễ tiễn biệt riêng tư. Nó biến thành một sự kiện xã hội, nơi hàng trăm ngàn người cùng đến để tưởng niệm, để khóc thương, và cũng để tự hỏi về con đường mà đất nước và xã hội Hoa Kỳ … đang bước đi trong một giai đoạn phân hóa nầy.

Charlie Kirk, trong mắt người ủng hộ, là một chiến sĩ can đảm, một tiếng nói mạnh mẽ bảo vệ những giá trị truyền thống từ thời lập quốc của Hoa Kỳ. Đối với họ, sự ra đi đột ngột của ông, bị ám sát ngay trên bục diễn thuyết, là một bi kịch, nhưng cũng là một minh chứng cho tinh thần bất khuất, dám nói lên những suy nghĩ của mình trước đám đông. Họ coi ông như một “tử đạo” trong thời đại mới, một người đã hy sinh vì niềm tin của mình. Tiếng hát thánh ca, lời cầu nguyện vang vọng trong tang lễ đã cho thấy niềm tin tôn giáo và lý tưởng chính trị ở đây không hề tách rời, mà hòa lẫn để dựng nên một hình tượng bất tử.

• Đám tang là sự mất mát to lớn của một “chiến sĩ văn hóa” đã dám lên tiếng vì niềm tin và giá trị truyền thống.
• Charlie Kirk được nhìn như người hy sinh trên “mặt trận tư tưởng”, tương tự như một tử đạo chính trị – tôn giáo.
• Không khí tang lễ vì thế vừa là thương tiếc, vừa là lời kêu gọi đoàn kết, tiếp tục sự nghiệp.
• Với họ, di sản của Kirk không kết thúc ở đây mà đang được vợ ông và TPUSA kế thừa.

 

Tuy nhiên, nếu nhìn từ bên ngoài, tương đối khách quan hơn, sự kiện ấy cũng phơi bày một thực tế khác, nền chính trị Mỹ đang phân cực/phân hóa đến mức khó kiểm soát nỗi.

Một tang lễ lẽ ra là khoảnh khắc yên lặng, tưởng nhớ, lại trở thành diễn đàn của diễn văn, biểu tượng, khẩu hiệu, và những hô hào khích động. Điều đó có thể mang lại sức mạnh tinh thần cho những người cùng phe, nhưng cũng khơi gợi cảm giác lo ngại cho những ai chứng kiến từ xa, khách quan hơn.

Phải chăng cái chết của Charlie Kirk, một con người đã vô tình bị biến thành công cụ để củng cố quyền lực cho một phong trào?

Hay đó, đơn giản chỉ là cách cộng đồng tìm điểm tựa và kết “phe” trong lúc đau thương của một con người?

• Đám tang cho thấy chính trị Mỹ đã đi đến mức phân cực cao độ, một sự kiện tưởng niệm cá nhân lại biến thành sân khấu của biểu tượng chính trị.
• Việc hàng trăm ngàn người tham dự chứng minh sức ảnh hưởng xã hội của ông, bất kể đồng ý hay phản đối quan điểm.
• Nhưng sự kiện cũng nhắc nhở về mối nguy bạo lực chính trị, vốn có thể lan rộng nếu không có cơ chế đối thoại.
• Từ khía cạnh xã hội học, đây là một “nghi lễ tập thể” vừa để chia sẻ đau buồn, vừa để tái khẳng định căn tính chính trị – tôn giáo của một phe nhóm chính trị.

Nếu nhìn từ chiều ngược lại, không thể phủ nhận rằng Charlie Kirk là một nhân vật gây tranh cãi. Ông từng bị chỉ trích gay gắt vì cổ vũ cho những luận điểm mà có nhiều người xem là cực đoan, chia rẽ, thậm chí nguy hiểm cho nền dân chủ. Vì thế, với những người phản đối, đám tang này là một nghịch lý, nó vừa gợi cảm giác bi thương cho một con người bị bạo lực chính trị cướp đi sinh mạng, vừa gợi sự bất an khi chứng kiến hàng triệu người tôn vinh một di sản mà họ cho là sai lạc.

• Với họ, Kirk không phải là “anh hùng”, mà là một nhân vật gây chia rẽ, cổ súy cho chủ nghĩa dân túy, và gieo rắc nhiều thông điệp cực đoan.
• Đám tang, dù gây xúc động cho nhiều người, cũng phản ánh sức mạnh của một phong trào mà họ cho là nguy hiểm cho xã hội dân chủ.
• Một số có thể thấy việc chính trị hóa tang lễ là “khai thác xác chết” để củng cố quyền lực phe phái của hành pháp hiện tại. (Cá nhân người viết “thấy” lại ngọn lửa thiêu Thầy Thích Quảng Đức ngày nào!)
• Tuy nhiên, ngay cả người phản đối cũng không thể bỏ qua thực tế rằng cái chết đầy bạo lực này là một lời cảnh báo về nguy cơ khủng bố chính trị trong xã hội Mỹ.

 

Dẫu vậy, vượt lên trên mọi góc nhìn kể trên, cái chết này gửi đi một thông điệp chung là tự do ngôn luận và sự an toàn của con người không thể bị đánh đổi bằng bạo lực. Một xã hội văn minh phải đủ sức bảo vệ quyền lên tiếng, ngay cả khi lời nói ấy làm nhiều người khó chịu. Khi một diễn giả ngã xuống vì đạn, điều đó không chỉ là một mất mát cá nhân, mà là một vết thương cho nền dân chủ, cho niềm tin vào khả năng tranh luận ôn hòa.

Đám tang của Charlie Kirk vì thế không chỉ để khóc thương, mà còn để soi chiếu. Nó soi chiếu vào nỗi đau của gia đình và người thân, vào niềm tin của cộng đồng bảo thủ, vào nỗi bất an của những người bất đồng chính kiến, và vào sự bối rối của cả một quốc gia đang bị trì kéo bởi những đường ranh ý thức hệ.

Hình ảnh hàng vạn người cúi đầu trong thinh lặng, cùng lúc với những phát biểu chính trị đầy máu lửa, đã trở thành bức tranh vân cẩu của nước Mỹ ngày hôm nay. Một Hoa Kỳ giữa đau thương và quyết liệt, giữa đoàn kết và phân cực, “quờ quạng” trong niềm tin và lo âu, và sống trong tâm trạng… bất an và sợ sệt…

Cảm nghĩ cuối cùng, có lẽ sẽ là một mong ước giản dị.

·         Rằng từ cái chết này, thay vì gieo thêm hận thù, người Mỹ sẽ học được bài học về sự giới hạn của bạo lực.

·         Rằng mọi khác biệt, dù lớn đến đâu, cũng chỉ có thể được giải quyết bằng đối thoại và hiểu biết với một trái tim… an bình và an nhiên tự tại!

·         Rằng một tang lễ, dù mang đậm màu sắc chính trị, vẫn có thể trở thành nơi mọi người tìm thấy nhau trong nhân tính chung, trong sự mong manh và vô thường của đời sống, và khát vọng được sống trong hòa bình của tất cả mọi người.

Riêng đối với người viết, đám tang Charlie Kirk sẽ đi vào lịch sử không chỉ như sự kiện tiễn biệt một nhân vật nổi tiếng, mà còn như tấm gương phản chiếu linh hồn nước Mỹ nghiêng ngã hiện tại. Một linh hồn vừa sôi sục, vừa bất an, nhưng vẫn còn hy vọng nếu người ta dám nhìn vào nỗi đau và biến nó thành cơ hội để hàn gắn đúng lúc!

Nhìn chung, đám tang Charlie Kirk không chỉ là sự kiện cá nhân hay gia đình, mà trở thành một tấm gương phản chiếu sự phân cực nước Mỹ, nơi tôn giáo, chính trị, và cảm xúc cộng đồng hòa lẫn, để lại dư âm lâu dài cả về mặt xã hội lẫn lịch sử và chính trị.

Sự kiện bắt đầu bằng phần âm nhạc tôn giáo và bài giảng của mục sư Rob McCoy, sau đó là các diễn giả khác là Tucker Carlson, Marco Rubio, trước khi đến phần chính với Erika, Vance và Trump.

Cô Erika sinh năm 1988, là mẹ của hai đứa trẻ nhỏ. Trong bài phát biểu dài 30 phút của mình, Erika xúc động và dũng cảm bày tỏ lòng tha thứ, cô chia sẻ khoảnh khắc cuối cùng với chồng, và cam kết tiếp tục sứ mệnh của Charlie, Erika cũng nhấn mạnh giá trị Kitô giáo, giá trị gia đình, và giá trị tự do ngôn luận. Cô khóc khi chào đám đông và kết thúc bằng lời kêu gọi chọn Chúa Kitô làm gia nghiệp.

Nguyên văn lời nói của Erika: "Chồng tôi, Charlie, anh ấy muốn cứu vớt những người trẻ giống như người đã cướp đi mạng sống của anh ấy. Những người trẻ đầy phẫn uất, giận dữ và thù hận. Sứ mệnh của anh ấy là đưa họ đến với sự thật, cho họ thấy tình yêu của Chúa Kitô, mang lại cho họ mục đích sống thông qua các giá trị căn bản của nước Mỹ. Trên thập giá, Đấng Cứu Thế của chúng ta đã nói: 'Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết việc họ làm.' Người đàn ông đó - người trẻ đó - tôi tha thứ cho anh ta. Tôi tha thứ vì đó là điều Chúa Kitô đã làm. Là điều Charlie sẽ làm. Câu trả lời cho hận thù không phải là hận thù. Câu trả lời mà chúng ta biết từ Phúc Âm là tình yêu, và luôn là tình yêu. Và vì thế, tôi nói với người trẻ đó, dù anh ta đang ở đâu, tôi cầu nguyện cho anh. Tôi cầu nguyện rằng anh sẽ tìm được sự bình an mà Charlie mong muốn cho anh. Và tôi cầu nguyện rằng tất cả chúng ta ở đây có thể tiếp tục sứ mệnh của Charlie về tình yêu, sự thật và tự do."

Một điểm quan trọng thiết nghĩ cũng cần nên nhắc đến trong đám tang Charlie Kirk là phát biểu của Erika Kick, vợ của Charlie. Bà Erika sinh năm 1988, là mẹ của hai đứa trẻ nhỏ. Trong bài phát biểu dài 30 phút của mình, Erika ngoài cam kết tiếp tục sứ mệnh của Charlie trong việc tiếp nối việc điều hành phong trào Turning Point USA của chồng, Erika còn nhấn mạnh giá trị Kitô giáo, giá trị gia đình, và giá trị tự do ngôn luận. Nguyên văn lời nói của Erika: "Chồng tôi, Charlie, anh ấy muốn cứu vớt những người trẻ giống như người đã cướp đi mạng sống của anh ấy. Những người trẻ đầy phẫn uất, giận dữ và thù hận. Sứ mệnh của anh ấy là đưa họ đến với sự thật, cho họ thấy tình yêu của Chúa Kitô, mang lại cho họ mục đích sống thông qua các giá trị căn bản của nước Mỹ. Trên thập giá, Đấng Cứu Thế của chúng ta đã nói: 'Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết việc họ làm:”Người đàn ông đó, người trẻ đó, tôi tha thứ cho anh ta”. Tôi tha thứ vì đó là điều Chúa Kitô đã làm. Là điều Charlie sẽ làm. Câu trả lời cho hận thù không phải là hận thù. Câu trả lời mà chúng ta biết từ Phúc Âm là tình yêu, và luôn là tình yêu. Và vì thế, tôi nói với người trẻ đó, dù anh ta đang ở đâu, tôi cầu nguyện cho anh. Tôi cầu nguyện rằng anh sẽ tìm được sự bình an mà Charlie mong muốn cho anh. Và tôi cầu nguyện rằng tất cả chúng ta ở đây có thể tiếp tục sứ mệnh của Charlie về tình yêu, sự thật và tự do."

Có thể nói, phát biểu trên là một bài học lớn cho mọi người khi mang tình thương và tha thứ vào mọi khổ nạn trên cõi ta bà nầy!

Chắc chắn hiện tượng nầy sẽ là một bước ngoặt, một Turning Point USA mà Charlie Kirk đã cổ súy, khởi xướng và chết vì lý tưởng trên.

Hoa Kỳ sẽ bước vào một vận hội mới đặt căn bản vào sự hòa giải dân tộc.

Cực đoan không có chỗ đứng trong tinh thần Kitô giáo và Phật giáo với bác ái – từ bi và VÔ NGÃ.

Mong lắm thay!

Mai Thanh Truyết

Trở về chân tâm

Houston – Tháng 9-2025

 

                

 

        Tản mạn về ngày Thu phân năm nay, ngày 23-9-2024

Thu phân năm 2025 là ngày 21-8-2025

Equinox áp dụng cho mùa Xuân và Thu –

Solstice áp dụng cho mùa Hạ và Đông

Xuân phân – Thu phân – Hạ chí – Đông chí

 

Gần đến lúc chuyển sang thu rồi, mặc dù ở nhiều nơi trên đất nước, chúng ta có cảm giác như đã đến lúc rồi. Có những thời điểm cụ thể khi các mùa thiên văn chính thức chuyển giao - đối với mùa thu, đó là điểm thu phân. Đối với mùa xuân, đó là điểm xuân phân.

Điểm thu phân Bắc bán cầu là vào tháng 9 và đánh dấu sự thay đổi đáng hoan nghênh trong các mùa đối với nhiều người sau một mùa hè dài và nóng nực. Nhưng điểm thu phân chính xác là gì? Tất cả đều liên quan đến Trái đất và mối quan hệ của nó với mặt trời. Sau đây là cách hiểu, hình dung và kỷ niệm điểm phân thu.

Điểm Thu phân là gì?

Ý nghĩa của điểm phân nằm ngay trong tên gọi: sự kết hợp của các từ tiếng Latin có nghĩa là bằng nhau và đêm - Equinox.

"Chỉ có hai thời điểm trong năm mà trục Trái đất không nghiêng về phía hoặc ra xa mặt trời, dẫn đến lượng ánh sáng ban ngày và bóng tối 'gần như' bằng nhau ở mọi vĩ độ", Cơ quan Thời tiết Quốc gia cho biết trong một bài giải thích về các mùa.

 

 

A NASA illustration shows the angle of Earth's tilt in relation to the sun.

NASA's Goddard Space Flight Center.

 

Trái đất quay trên một trục (hãy tưởng tượng một đường thẳng chạy từ cực này sang cực kia) và hành tinh này có độ nghiêng 23,5 độ. Độ nghiêng là thứ tạo ra các mùa. Khi Trái đất quay quanh mặt trời, độ nghiêng có nghĩa là một số khu vực của hành tinh nhận được nhiều ánh sáng mặt trời trực tiếp hơn những khu vực khác. Đó là cách mà mùa hè có thể xảy ra ở Bắc bán cầu (nghiêng về phía mặt trời) và mùa đông có thể xảy ra ở Nam bán cầu (nghiêng ra xa mặt trời) cùng một lúc. Vào thời điểm xuân phân, mặt trời chiếu thẳng vào đường xích đạo và trao tặng tình yêu thương ngang nhau cho cả hai bán cầu.

Các hành tinh khác cũng nghiêng trên trục quay của chúng cũng trải qua xuân phân. Tuy nhiên, thang thời gian có thể rất khác nhau. Xuân phân trên Sao Thổ - Saturn chỉ xảy ra khoảng 15 năm Trái Đất. Điều đó có nghĩa là mỗi mùa kéo dài hơn bảy năm trên Sao Thổ. Thậm chí còn khắc nghiệt hơn trên Sao Hải Vương - Neptune, nơi có các mùa kéo dài hàng thập kỷ. Chúng ta có thể biết ơn vì các mùa tương đối ngắn trên hành tinh của mình.

Thu phân ở Bắc bán cầu rơi vào ngày 22 tháng 9 năm nay, vào lúc 5:44 sáng theo giờ Thái Bình Dương.

Ngày Thu phân năm 2024 rơi vào ngày 23 tháng 9. Đây là thời điểm mà ngày và đêm có độ dài bằng nhau, đánh dấu sự bắt đầu của mùa thu ở bán cầu Bắc.

Mùa là sự phân chia của năm, nói chung dựa trên sự thay đổi theo chu kỳ của thời tiết:

·         Trong các khu vực ôn đới và vùng cực nói chung có bốn mùa rõ rệt: xuân, hạ (hè), thu và đông.

·         Trong một số khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới thì có thể người ta chỉ chia thành hai mùa là mùa mưa và mùa khô, dựa trên lượng mưa có sự thay đổi đáng kể hơn so với sự thay đổi của nhiệt độ.

·         Trong một số khu vực khác của vùng nhiệt đới thì lại có sự phân chia thành ba mùa: mùa nóng, mùa mưa và mùa lạnh.

·         Người Ai Cập cổ đại còn chia một năm thành: - Mùa Aklet là mùa ngập lụt, mùa cày cấy và gieo hạt, - Và mùa Stem là mùa thu hoạch mùa màng.

·         Ở khu vực Melbourne của miền đông nam nước Úc, TS Beth Goth từ Monash School of Biological sciences (Trường Sinh học Monash) đã biên soạn các tài liệu của một số các đồng nghiệp, là những người đang quảng cáo cho mô hình 6 mùa đối với khu vực này.

·         Trên đảo Vancouver ngoài bờ biển phía tây của Canada, John Neville - một nhà nghiên cứu thiên nhiên và một nhà văn nổi tiếng - tin rằng phần phía đông của đảo này có mùa trước mùa xuân trên thực tế (de facto) trong khoảng thời gian giữa mùa đông và mùa xuân. Mùa xuân đang đến dần trong tháng 2 thỉnh thoảng bị ngắt quãng bởi những trận tuyết rơi ngắn ngày làm cho thời kỳ tháng 2-3 có đặc trưng của một mùa lai tạp, nó không phải mùa đông mà cũng chẳng phải mùa xuân.

·         Trong một số khu vực của thế giới, các "mùa" đặc biệt được định nghĩa một cách khá lỏng lẻo dựa theo các sự kiện tự nhiên như mùa bão, mùa lốc xoáy, hay mùa cháy rừng.

Trên một số hành tinh trong Hệ Mặt Trời, cũng có hiện tượng thời tiết thay đổi tuần hoàn theo chu kỳ quay quanh Mặt Trời, cũng gọi là mùa; cùng nguyên nhân là độ nghiêng trục quay so với mặt phẳng quỹ đạo.

Tại điểm Thu phân, người quan sát sẽ thấy Mặt Trời khi đó mọc "chính xác" ở phía Đông và lặn "chính xác" ở phía Tây.

Có thể nói nôm na là thu phân là thời điểm mà trước và sau đó khoảng ba tháng Mặt Trời có xu hướng mỗi ngày mọc và lặn nhích dần về phía nam.

Tại các quốc gia Âu Mỹ, mùa thu cũng là mùa thu hoạch chính và có các lễ hội mừng được mùa. Lễ hội thu hoạch truyền thống tại Anh được tổ chức vào ngày chủ nhật gần "Ngày trăng thu hoạch" (Harvest Moon), đó là ngày trăng tròn xảy ra gần điểm thu phân (21, 22 hoặc 23 tháng 9) nhất. Tại Hoa Kỳ và Canada vào tháng 10 hay tháng 11 vào ngày lễ tạ ơn.

Ngày Thu phân năm 2024 sẽ bắt đầu vào lúc 2:44 sáng UTC (Thời gian phối hợp quốc tế) vào ngày 23 tháng 9. Từ đó, Bắc bán cầu sẽ nhận được ít ánh sáng trực tiếp từ mặt trời hơn và trời sẽ lạnh hơn theo tuần.

Điểm Xuân phân và Thu phân khác nhau với Hạ chí và Đông chí như thế nào?

Xem hình Đồ họa với Trái đất trong bóng râm một phần khi quay quanh mặt trời do Cơ quan Thời tiết Quốc gia này cho thấy độ nghiêng của Trái đất, cách Trái đất quay quanh mặt trời và thời điểm xảy ra điểm phân và điểm chí ở bán cầu bắc. NWS/NOAA

Giống như điểm Phân, điểm Chí cũng liên quan đến độ nghiêng của Trái đất, nhưng thay vì ban ngày và ban đêm đều nhau, ngày và đêm ở thời điểm cực đại của chúng. Đông chí là ngày ngắn nhất trong năm, trong khi hạ chí là ngày dài nhất. Đông chí ở Bắc bán cầu rơi vào ngày 21 tháng 12 năm nay.

This National Weather Service graphic shows Earth's tilt, how it orbits the sun and when the equinoxes and solstices occur in the northern hemisphere. NWS/NOAA

 

 

 

Chúng ta mừng Thu phân như thế nào?

Xuân phân không giống như nhật thực hay sao băng. Không có khoảnh khắc tuyệt vời nào khi bạn nhìn thấy điều gì đó ngoạn mục. Thu phân năm nay sẽ giống như bất kỳ ngày nào khác, nhưng đây là cách tiện lợi để đánh dấu sự thay đổi của các mùa thiên văn. Bạn có thể đi khắp nơi và tuyên bố,

Cây mùa thu chuyển sang màu đỏ và vàng ở vùng núi New Mexico.

Mùa thu có nghĩa là đã đến lúc cho những cuộc phiêu lưu ngắm lá mùa thu.

Amanda Kooser/CNET

 

"Hôm nay chính thức là ngày đầu tiên của mùa thu!" Bạn ăn mừng như thế nào là tùy thuộc vào bạn. Sau đây là một gợi ý: Mặc chiếc áo len yêu thích của bạn, lái xe ngắm lá và nhâm nhi một ly cà phê bí ngô để chào đón mùa thu theo phong cách riêng. Người viết sẽ bay lên Denver vì được biết năm nay những chiếc là vàng của rừng cây Aslen sẽ bắt đầu rụng vào ngày 26 và 27/9 năm nay.

Trăng thu hoạch – The harvest Moon

Cũng cần nói thêm, Trăng thu hoạch, xuất hiện vào ngày 17 tháng 9, xuất hiện hàng năm. Đây chỉ là tên gọi của mặt trăng xuất hiện gần nhất với điểm thu phân thu, diễn ra vào ngày 23 tháng 9 năm nay. Nhưng trăng thu hoạch năm nay cũng sẽ là siêu trăng – supermoon, cũng như trăng máu, và những hiện tượng này không thường xảy ra cùng nhau.

Để trở thành siêu trăng, mặt trăng phải ở cận điểm, nghĩa là nó ở gần Trái đất nhất có thể trong quỹ đạo của nó. Điều này khiến mặt trăng trông to hơn và sáng hơn bình thường. Có ba đến bốn siêu trăng một năm và chúng thường xếp thành hàng. Năm nay, siêu trăng đầu tiên là siêu trăng xanh hiếm gặp của tháng trước. Tháng 9 sẽ là siêu trăng thứ hai. Chúng ta cũng sẽ có siêu trăng vào tháng 10 và tháng 11.

Vậy thì, trăng máu là gì? Trăng máu – blood moon xảy ra trong quá trình nguyệt thực một phần hoặc toàn phần. Trái đất chặn không cho mặt trời chiếu sáng hoàn toàn mặt trăng, khiến ánh sáng của mặt trời cuộn quanh từ trường của Trái đất. Từ trường này lọc ánh sáng của mặt trời, để lại chủ yếu ánh sáng từ phần màu đỏ của quang phổ màu, do đó làm cho mặt trăng có màu đỏ. Tương tự như siêu trăng, trăng máu xảy ra một vài lần mỗi năm.

***

Tóm lại, Thu Phân nghĩa là gì?

Điểm phân tháng 9 (Thu phân) là thời điểm Mặt trời xuất hiện vượt qua xích đạo thiên thể, hướng về phía nam. ... Tại điểm Thu phân, Mặt trời khi nhìn từ đường xích đạo mọc theo hướng đông và lặn về hướng tây.

Điều gì xảy ra trong điểm Thu phân?

Vào điểm Thu phân, mặt trời băng qua xích đạo thiên thể (celestial equator), để đi vào Bắc bán cầu của bầu trời. ... Nếu là tiết Xuân phân. Mặt trời đang băng qua bầu trời dọc theo xích đạo thiên thể, ngay trên xích đạo của Trái đất. Cả hai bán cầu của Trái đất đều nhận được tia nắng mặt trời như nhau.

Đó là thời điểm mà mặt phẳng của xích đạo Trái đất đi qua tâm của đĩa Mặt trời, hoặc thời điểm mà Mặt trời đi qua xích đạo thiên thể. Vào những ngày này, có số giờ ban ngày và bóng tối xấp xỉ bằng nhau.

Thu phân kéo dài bao lâu?

Vào điểm Thu phân, ngày và đêm dài khoảng 12 giờ (với thời gian thực tế là ngày và đêm bằng nhau, ở Bắc bán cầu, xảy ra vài ngày sau điểm thu). Mặt trời băng qua xích đạo thiên thể đi về phía nam; nó tăng chính xác đến hạn về phía đông và đặt chính xác về phía tây.

Tại sao Điểm phân (Equinox) lại quan trọng như vậy?

Hai điểm giao nhau này rất quan trọng đối với cư dân trên Trái đất, bởi vì chúng đánh dấu sự thay đổi hướng tia Mặt trời chiếu xuống Trái đất. Cụ thể, vào ngày Chủ nhật, mặt trời sẽ di chuyển từ Bắc bán cầu sang Nam bán cầu.

Điểm đặc biệt về ngày nầy là gì?

Trong thời điểm phân cực, cực bắc và cực nam của trái đất không nghiêng về phía trước hoặc ra khỏi mặt trời và thời lượng ánh sáng ban ngày về mặt lý thuyết là như nhau tại tất cả các điểm trên bề mặt trái đất. Do đó, tên gọi, điểm phân, có nguồn gốc từ tiếng Latinh có nghĩa là đêm bình đẳng (equal night).

Thu phân có giống nhau ở mọi nơi không?

Khi Trái đất quay quanh quỹ đạo hàng năm, một bán cầu hướng về mặt trời nhiều hơn bán cầu còn lại, phía có mùa hè. ... Tuy nhiên, điểm phân đánh dấu thời điểm chính xác hai lần một năm khi trục của Trái đất không nghiêng về phía trước hoặc ở phía xa Mặt trời. Tuy nhiên, độ nghiêng trục khoảng 23,4 độ, vẫn được giữ nguyên.

Thu phân ảnh hưởng đến chúng ta như thế nào?

Bạn có thể mong đợi một số tác dụng phụ thoáng qua, nhưng sẽ nhanh chóng biến, các tác dụng phụ bao gồm như: nhức đầu, tăng tiết mồ hôi, tăng mùi hơi thở, da căng ra…, đi tiểu và đi tiêu nhiều hơn một chút, cảm thấy mệt mỏi mấy ngày đầu thu phân.

Hàng năm Thu phân giúp chúng ta tôn vinh vẻ đẹp của sự cân bằng giữa ngày và đêm, giữa hoạt động và thời gian nghỉ ngơi, giữa năng suất và sự chiêm nghiệm, đồng thời khuyến khích chúng ta cảm ơn vì thu hoạch bội thu trong cuộc sống" (bountiful harvest).

Thu phân có thể ảnh hưởng đến tâm trạng của bạn không?

Đối với một số người, sự thay đổi thời tiết giữa các mùa có thể làm thay đổi khí sắc (mood) của cơ thể . Trong thời gian chuyển mùa đông, nhiều người phát triển chứng rối loạn ái cảm theo mùa (SAD – Seasonal Affective Disorder). Một số chuyên gia tin rằng ngày ngắn hơn, với ánh sáng mặt trời, làm đảo lộn đồng hồ bên trong cơ thể, gây mất năng lượng và thiếu vẻ tươi sáng cho cuộc sống.

Thu phân ảnh hưởng như thế nào về mặt tâm linh?

Ở cấp độ tâm linh sâu sắc hơn, theo Blog Conscious Reminder, điểm thu phân được cho là đại diện cho: "thời kỳ đấu tranh giữa bóng tối và ánh sáng, cái chết và sự sống. Nó xảy ra khi đêm và ngày bằng nhau, và hành trình của Mặt trời thực sự đến đó cũng thể hiện cuộc hành trình của Vũ trụ”.

Như vậy, đối với mỗi Bà Con, ngày Thu phân đến với Bà Con như thế nào?

Vào ngày Thu phân, nhiều người có thể cảm thấy tâm trạng nhẹ nhàng hơn do thời tiết mát mẻ và không khí thu dịu dàng. Sự chuyển mùa này thường gợi lên cảm xúc về sự thay đổi, khiến mọi người trở nên nhạy cảm hơn với những gì xung quanh.

Bên cạnh đó, một số người có thể cảm thấy buồn hơn hoặc trầm tư hơn vì sự thay đổi trong ánh sáng và thời tiết. Nói chung, cảm xúc và hành vi của con người thường bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh, và thời tiết là một yếu tố quan trọng.

Bạn có thấy mình có những thay đổi gì vào thời điểm này không?

Nếu tại thời điểm nầy, mỗi chúng ta soi rọi lại chính mình trong một sát na hiện tại đó, chúng ta cũng sẽ…KHÔNG THẤY GÌ!

Vì Điểm phân thời gian qua một vị trí đặc biệt của Mặt trời so với Trái đất đã, đang, và sẽ xảy ra hàng năm…chẳng có gì khác hết!

Họa chăng một cơn hồng thủy xảy ra, hay một Big Bang bùng nổ…thì chúng ta cũng sẽ CHẲNG CÒN GÌ!

Mai Thanh Truyết

Houston, 19/9/2024