Thưa Bà Con,
Sự hiện diện của
Arsenic – Thạch tín trong gạo ngày hôm nay đang là một vấn nạn lớn trên thế giới
ảnh hưởng không nhỏ đối với những quốc gia sản xuất lúa gạo và xuất cảng như Việt
Nam. Arsenic có trong thiên nhiên qua các khoáng chất chứa As và đi vào nguồn
nước. As cũng hiện diện trong lòng đất và nước mặt, nước ngầm do phát triển kỹ
nghệ bừa bãi, không cân bằng với việc bảo vệ môi trường.
Xin chia xẻ cùng Bà Con
bài viết dưới đây:
***
Thạch
Tín Trong Gạo
Từ ngàn xưa, lúa được trồng
trong các cánh đồng ruộng đầy nước và có khả năng hấp thụ arsenic cao, dưới các
dạng tự nhiên và do con người “tạo ra”, từ đất và nước.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược
phẩm (FDA) đã ghi nhận và phản ứng với các nghiên cứu độc lập và truyền thông về
mức độ thạch tín trong gạo với những nghiên cứu kỹ lưỡng nhất cho đến nay về sự
hiện diện và nguy cơ của arsenic trong gạo.
Theo Hiệp hội Lúa gạo Hoa Kỳ
(The USA Rice Federation), chúng ta chớ nên quá lo ngại về sự hiện diện của
arsenic trong thực phẩm. Theo tổ chức trên thì arsenic là một thành phần trong
thiên nhiên trong đất và nước. Tất cả thực vật khác đều hấp thụ chất nói trên;
·
·
Vào tháng 11/2012, Báo cáo Người Tiêu dùng Hoa
Kỳ (Consumer Reports - CR) khuyến cáo cho thấy rằng khẩu phần ăn của một số
nhãn hiệu gạo và các sản phẩm thực phẩm làm từ gạo đã vượt quá giới hạn thạch
tín mà New Jersey áp dụng cho một lít nước uống là 5 ppb/L.
·
Sự so sánh giữa thực phẩm với nước không phải
là hoàn hảo, nhưng thực sự việc so sánh đó có phù hợp với thực tế hay không? Và,
thật không may cho chúng ta là cho đến hôm nay (2020) Hoa Kỳ chưa đặt ra tiêu
chuẩn quốc gia nào về arsenic trong thực phẩm cả mà chi đưa ra tiêu chuẩn cho
nước uống là 10 ug/l (10 ppb).
Báo
cáo Người Tiêu dùng đã tìm thấy các mức độ khác nhau của thạch tín trong hơn
200 mẫu sản phẩm gạo, từ ngũ cốc lạnh như Rice Krispies, nơi các nhà
nghiên cứu tìm thấy 85 đến 90 ppb, đến bánh quy giòn (cracker), đồ uống
làm từ gạo và ngũ cốc gạo cho trẻ sơ sinh, nơi có dấu vết của thạch tín nằm
trong phạm vi 150-250 ppb.
Các thử
nghiệm của FDA xác nhận trên 1.300 mẩu gạo và sản phẩm từ gạo và đưa ra kết quả
dưới đây sau các phản ảnh trước đây của CR.
Kết luận
của FDA đối với người tiêu dùng:”Ăn ít gạo hơn và thay đổi phương pháp chế
biến gạo nguyên hạt để loại bỏ nhiều asenic hơn”. Và lời khuyện thực tế nhứt của
FDA là:” Người lớn nên ăn không quá 1/2 đến 2 chén cơm mỗi tuần,
và trẻ em ít hơn một nửa”. (Như vậy, đối
với dân Á châu, gạo là món ăn chính cung cấp carbohydrate cho cơ thể, làm sao hạn
chế xuống đến mức như FDA khuyến cáo?)
Còn Liên đoàn Lúa Gạo Hoa Kỳ,
đại diện cho những người trồng lúa, cho biết họ ủng hộ nỗ lực của chính phủ
liên bang trong việc xem xét vấn đề này. Tuy nhiên, theo Stacy
Fitzgerald-Redd, Giám đốc truyền thông của Liên đoàn cho biết hiện nay
chưa có đủ tin tức khoa học để thiết lập cho một tiêu chuẩn riêng biệt cho gạo:”Tại
thời điểm này, chúng ta cần thu thập thêm bằng chứng khoa học để xác định tiêu
chuẩn của arsenic”.
1- Arsenic
từ đâu đến
Arsenic có thể vào trong đất
và nước do sự biến đổi của một số khoáng sản có chứa arsenic. Nhưng theo Federal Agency for
Toxic Substances and Disease Registry thì thật sự chính con người
mới là thủ phạm làm gia tang arsenic trong môi trường tại Hoa Kỳ…
Mỹ dẫn đầu trong việc xử dụng
arsenic trong canh nông và kỹ nghệ. Mặc dù đã bị ngăn cấm từ 1980, thuốc trừ
sâu có chứa hỗn hợp arsenate chì (lead arsenate) vẫn tồn tại lâu
Cereal là mối quan tâm của nhiều
gia đình tại Hoa Kỳ. Đây là loại thực phẩm rất phổ thông của trẻ em ở khoảng tuổi
từ 4-12 tháng. Tại Hoa kỳ, các nhãn hiệu như Gerber, Smart Nourish
Organic Brown Rice cereal, Earth’s Best Organic Whole Grain Rice cereal có chứa
những hàm lượng arsenic đáng ngại.
Theo khuyến cáo, để giảm
arsenic, cha mẹ chỉ nên
cho các cháu ăn 1 lần (serving)/ ngày mà thôi. Và phần còn lại cho ăn thêm những
thực phẩm làm từ lúa mì, yến mạch (oatmeal) và bắp. Tất cả đều là những sản phẩm
có chứa tương đối ít arsenic hơn gạo.
Hai phân tích riêng biệt, một
của Consumer Reports và một của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm - FDA, đã
làm tăng lên sự lo ngại rằng chúng ta có thể đang đưa quá nhiều chất gây ung
thư cho con người như Arsenic vào thói quen ăn uống. Và dựa trên những phát hiện
trên, Consumer Reports đang kêu gọi FDA đưa ra các tiêu chuẩn liên bang về thạch
tín trong gạo. Và cơ quan này hiện đang cân nhắc các lựa chọn trong việc định
chuẩn cho Arsenic trong gạo.
2-
Làm sao giữ được gạo an toàn?
Gạo có xu hướng hấp thụ nhiều
arsenic từ môi trường hơn các cây ngũ cốc khác, tùy thuộc vào loại gạo và
phương pháp trồng. Arsenic trong gạo cũng có khuyh hướng độc hại hơn các cây trồng
khác vì phần lớn chứa arsenic vô cơ. Nó có khả năng làm tăng nguy cơ bệnh tật ở
người, bao gồm cả ung thư.
Nhưng, điều này không có nghĩa
là bạn không nên ăn cơm. Bạn có thể thưởng thức cơm như một phần của cách ăn uống
lành mạnh, cân bằng.
·
Có các mức tối đa đã được khuyến cáo
(nhưng chưa có quy định rõ ràng) trong luật về chất gây ô nhiễm về mức arsenic
vô cơ cho phép trong gạo và các sản phẩm từ gạo. Các mức nghiêm ngặt hơn được đặt
ra cho thực phẩm dành cho trẻ con.
·
Các nhà sản xuất có trách nhiệm bảo đảm thực phẩm
mà họ sản xuất là an toàn và có hàm lượng arsenic thấp nhất có thể đạt được một
cách hợp lý.
Trẻ nhỏ và sữa gạo, nước vo gạo
thường được dùng để pha nước uống có thể dùng thay thế sữa. Để giúp giảm bớt sự
phơi nhiễm, không nên cho trẻ nhỏ dưới 5 tuổi uống sữa gạo để thay thế cho sữa
mẹ, sữa bột dành cho trẻ sơ sinh, hoặc sữa bò.
Điều này là do, so với những
người tiêu dùng khác, trẻ con có khuynh hướng uống nhiều sữa hơn và có trọng lượng
cơ thể thấp hơn do đó, nguy cơ bị nhiễm độc có tỷ lệ cao hơn người lón.
Có một số lựa chọn thay thế
phù hợp với trẻ con bị dị ứng, không dung nạp sữa bò, hoặc nước đậu nành. Bậc
cha mẹ trong trường hợp nầy cần phải nói chuyện với chuyên gia y tế như bác sĩ
hay chuyên gia dinh dưỡng để tìm một loại sữa thay thế phù hợp cho con mình.
FDA đã ban hành hướng dẫn
cho ngành công nghiệp để không vượt quá mức arsenic vô cơ 100 ppb trong ngũ cốc
gạo dành cho trẻ sơ sinh. Để hỗ trợ mức chuẩn này, FDA
đã tiến hành đánh giá rủi ro và xác định rằng việc thiết lập mức 100 ppb có thể
làm giảm nồng độ trung bình của arsenic vô cơ trong ngũ cốc dành cho trẻ sơ
sinh làm từ gạo lứt (brown rice) từ 119,0 ppb xuống 79,0 ppb và gạo trắng (white
rice) cho trẻ sơ sinh từ 103,9 đến 83,5 ppb.
Theo báo Phự nữ Thành phố ở
Sài Gòn, sau khi Cục An toàn Thực phẩm thuộc Bộ Y tế có văn bản đề nghị Cục Quản
lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản, Bộ Nông nghiệp phối hợp triển khai gấp
việc kiểm tra, xác minh một tin gây xôn xao dư luận, rằng nhiều sản phẩm gạo bị
trộn hóa chất tẩy trắng và hương liệu tạo mùi thơm, người tiêu dùng rất lo lắng,
không biết làm cách nào để bữa cơm hàng ngày của gia đình mình thật sự an toàn.
“Người tiêu dùng truyền nhau
thông tin các nhà máy xay xát mua lúa về, do phải tích trữ một thời gian nên
khi xay xát sẽ không còn được mùi thơm như ban đầu. Vì thế, những nơi này cần tạo
lại mùi hương cho gạo bằng các loại hóa chất tạo mùi thơm. Trên thực tế, chỉ cần
dạo một vòng chợ Kim Biên, ai cũng có thể mua nhiều loại hóa chất, với đủ hương
vị, từ dạng dung dịch nước đến dạng bột mang hương lài, hương nếp... với giá rẻ
bèo vài chục ngàn/ lít. Muốn gạo trắng tinh thì có sẵn bột tẩy trắng. Đó là
chưa kể, gạo bị mốc, kém chất lượng cũng được tạo màu, đánh bóng và tạo mùi, biến
thành gạo mới.
Nhiều cửa hàng kinh doanh gạo
còn xịt trực tiếp thuốc diệt côn trùng, thuốc hút ẩm công nghiệp vào gạo để bảo
quản. Đó là chưa kể, nhiều cửa hàng đã pha trộn hóa chất giúp gạo nở gấp đôi
khi nấu. Những nơi bán cơm ký hoặc tiệm cơm bình dân bán số lượng nhiều rất ưa
chuộng loại gạo này…”
Còn gạo Việt Nam tại hải
ngoại thì sao?
“Một điều đáng mừng cho người
Việt hải ngoại là gạo Việt Nam bắt đầu xuất hiện lần đầu tiên trên thị trường Hoa
Kỳ từ tháng 4/2014, nhưng chất lượng và giá cả kém hơn gạo Thái Lan (từ 10-45
đô la/kg), với 3 nhãn hiệu: Gạo thơm thượng hạng Bạc Liêu,
Gạo thơm thượng hạng 3 Miền và Việt Nam Jasmine ricet tại miền Nam California.
Phản ứng sơ khởi của giới tiêu thụ Mỹ cho biết chất lượng gạo Việt Nam không bằng
gạo Thái Lan, loại gạo sau này hiện chiếm thị phần to lớn tại Mỹ (hơn 80%).
Theo FAO tiên đoán, sau khi xuất
cảng được 6,2 triệu tấn gạo trong 2014, Việt Nam có thể xuất khẩu 6,9 triệu tấn
gạo trong 2015 do được mùa năm trước, phần lớn chuyển đến các nước nhập cảng
quan trọng như: Trung Cộng, Philippines và Đông Nam Á. Thái Lan sẽ tiếp tục vai
trò dẫn đầu xuất khẩu gạo thế giới ở tầm mức cao hơn, khoảng 11 triệu tấn gạo,
do họ còn gạo tồn kho khá lớn…
Trong năm 2019, Việt Nam xuất
cảng 7,58 triệu tấn gạo, giảm 32% so với năm 2018 về lượng và giảm 25% về giá bán
so với năm trước. Việt Nam hy vọng xuất cảng 7-8 triệu tấn gạo trong năm 2020,
với tổng giá trị 4,2 tỷ USD, tương đương chỉ tiêu của Bộ Thương mại. Năm 2022,
Việt Nam xuất cảng 7 triệu tấn.
4- Làm cách
nào để giảm bớt arsenic trong gạo?
Danh
sách các sản phẩm chứa lượng Arsenic cao hay thấp dưới đây:
• Gạo
Basmati có hàm lượng arsenic thấp hơn các loại gạo khác.
• Gạo
lứt (Brown rice) thường chứa nhiều thạch tín hơn gạo trắng vì As được tìm thấy trong
lớp vỏ trấu, không được loại bỏ trong gạo lứt.
• Cho dù gạo được trồng
theo phương pháp hữu cơ hay thông thường đều không có tác động đến mức arsenic
trong gạo.
• Bánh gạo và bánh quy giòn
(Rice cakes and crackers) có thể chứa hàm lượng cao hơn gạo được nấu chính
(cơm).
• Mức arsenic được tìm thấy
trong sữa gạo (nước cơm) cao hơn nhiều so với lượng thường được cho phép trong
nước uống (10 ppb).
Phần lớn arsenic trong gạo có thể được loại bỏ bằng cách
rửa kỹ hạt trước khi nấu. Đó là một thực tiễn đã được quan sát được từ cách nấu
cơm và “vo gạo” trong nước nhiều lần.
Một số đầu bếp
phản đối việc súc rửa vì cho rằng rất nhiều khoáng chất bị mất đi khi “vo” nhiều
lần. Ở một đất nước mà gạo được bán theo kilo trong các thùng mở để hạt chưa nấu
chín tiếp xúc với bụi và vi khuẩn do côn trùng và cung cách thanh lọc của con
người, không có cách nào chúng ta nấu cơm mà không rửa sạch trước khi nấu với
ít nhất ba lần thay nước.
Hiện nay, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, nấu
cơm bằng cách xả (vo) qua nhiều lần bằng nước nóng có thể loại bỏ nhiều arsenic
tích trữ trong ngũ cốc, một mẹo có thể làm giảm mức độ chất độc hại trong gạo,
một trong những loại thực phẩm phổ biến nhất thế giới.
Dưới đây là những cách khác bạn
có thể hạn chế sự tiếp xúc của mình với “gạo”
Thay đổi khẩu
phần ngũ cốc của bạn!
Một cách rõ ràng để tránh thạch
tín trong gạo là: Ăn ít arsenic bằng cách thay thế nhiều loại ngũ cốc khác như
lúa mì, lúa mạch hoặc yến mạch. ...
5-
Thay lời kết
Qua những ghi nhận về sự hiện diện của arsenic trong gạo
trình bày ở phần trên, chúng ta từ đó có thể rút tỉa ra được vài điều sau đây:
·
·
Như vậy còn hai (2) việc chúng ta có thể làm là
hoặc không ăn gạo (không thể được), hoặc giảm bớt ăn gạo (có tính khả thi cao
đây);
·
FDA khuyến cáo cho người tiêu dùng là: “Ăn ít gạo hơn và thay đổi phương pháp chế biến gạo nguyên hạt để loại
bỏ nhiều thạch tín hơn”. Và lời khuyên thực tế nhất của FDA là: “Người
lớn không nên ăn quá 1/2 đến 2 chén cơm
mỗi tuần, còn trẻ em thì ít hơn một nửa”.
Có thể kết luận tổng hợp như sau:
·
Giảm bớt ăn gạo;
·
Vo gạo nhiều lần như các đề nghị trên để tác
arsenic ra khỏi gạo.
Hy vọng với cách nhìn tổng hợp như trên sẽ giúp mỗi người
trong chúng ta có thể “sống chung với gạo” được.
Mai Thanh Truyết
Hội Bảo vệ Môi trường Việt Nam
Mùa Vu Lam 2023
No comments:
Post a Comment