Câu chuyện giả tưởng: ”Giả sử Cộng sản Việt nam hoàn toàn sụp đổ, chuyện gì sẽ xảy ra ngay sau đó?” Phần I Lời người viết: Đây là một câu chuyện giả tưởng không căn cứ và bất cứ sự kiện nào cả. Tất cả hoàn toàn do trí tưởng tượng của người viết. Có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến diễn biến tiếp theo sau sự kiện đó. Nếu giả sử chính quyền Cộng sản Việt Nam sụp đổ hoàn toàn, chuyện gì sẽ xảy ra cho Việt Nam? Ngay sau khi Đảng Cộng sản Bắc Việt tan rã 1. Khoảng trống quyền lực và bất ổn tạm thời Khi một nhà cầm quyền sụp đổ, đặc biệt là một hệ thống có tổ chức chặt chẽ như Đảng Cộng sản Việt Nam, khoảng trống quyền lực có thể dẫn đến bất ổn trong ngắn hạn. Các nhóm chính trị đối lập, lực lượng quân đội, các nhóm lợi ích trong đảng còn lại, và các tổ chức xã hội dân sự có thể tranh giành ảnh hưởng để thiết lập một chính quyền mới. Các cuộc biểu tình, đình công, hoặc thậm chí xung đột vũ trang có thể xảy ra nếu không có sự chuyển tiếp quyền lực có trật tự do nhiều thành phần trong xã hội tạm thời đứng ra “quản lý” xã hội. 2. Vai trò của quân đội và lực lượng công an Dù muốn dù không, một khi Bộ Chính trị và Ủy ban Trung ương đảng, cơ quan đầu não của đảng “bị” giải tán, Quân đội Việt Nam có thể can thiệp để duy trì trật tự, hoặc thậm chí tiếp quản chính quyền trong một thời gian ngắn. Một chính quyền quân sự tạm thời có thể được thành lập trước khi chuyển giao sang một thể chế mới. Nếu không có sự thống nhất trong quân đội và công an (một lực lượng đối trọng và ngang hang với quân đội hiện tại), sẽ có nguy cơ chia rẽ và đấu đá nội bộ. Quan trọng hơn cả là trong tình trạng nội bộ của đảng CSBV, TBT Tô Lâm, người đã nắm công an với số lượng nhân sự “kín và hở” trên 1 triệu người, do đó hiện là một lực lượng mạnh nhứt nước, có thể trong trường hợp giả định trên sẽ gồm thâu tất cả về một mối, và trở thành độc tài như Putin sau khi Yeltsin giải tán đảng cộng sản Nga. Đây là một kịch bản có xác suất lớn nhứt hiện nay. 3. Ảnh hưởng của các lực lượng chính trị khác Các tổ chức chính trị lưu vong có thể tìm cách quay về Việt Nam để tham gia tái thiết chính quyền. Nhưng thực tế nhìn lại hiện trạng ở ngoại quốc, Những tổ chức nào có thể “được” nêu danh. Các đảng phái quốc gia có từ thời thập niên 40 của thế kỷ trước: Việt Nam Quốc Dân Đảng, Đại Việt, cũng như các đảng phái mờ mờ ảo ảo, cùng nhiều chánh phủ lâm thời, chánh phủ quốc gia, chánh phù VNCH tương lai, Đệ Tam CH v.v…cũng chỉ là những lá bài ảo mà thôi. Hoàn toàn không ảnh hưởng gì cả! Các đảng phái dân chủ hoặc phong trào tự do trong nước có thể trỗi dậy. Nói như vậy là để liệt kê trong suốt chuỗi luận lý, thật sự trong nước chắc cũng không khá hơn hải ngoại sau 50 nằm dưới sức ép và sự kiểm soát của cường quyền. Chỉ còn các nhóm lợi ích kinh tế trong và ngoài nước có thể tác động đến tiến trình chuyển đổi chính trị. Nhưng các nhóm nầy là những ai? Họ là những tài phiệt ở hải ngoại, những “ông chạy cờ” cho Mỹ. Và ở trong nước, các nhóm lợi ích kinh tế dực vào quyền lực của các lãnh tụ lớn để khuynh đảo thị trường, gây thanh thế, chiếm hữu đất đai và tài sản dân tộc. Họ có thể tác động đến tiến trình chuyển đổi chính trị của Việt Nam, nhưng chỉ có thể đóng góp vai trò phụ trợ mà thôi. 4. Hệ lụy kinh tế Thị trường có thể rơi vào tình trạng hỗn loạn do sự bất ổn chính trị ngay sau đó. Việc kiểm soát thị trường từ giai đoạn sản xuất, phân phối và tiêu thụ sẽ bị xáo trộn tạo cơ hội đầu cơ tích trữ của đám hoạt đầu. Từ đó, sẽ làm xáo trộn xã hội có thể đi đến hỗn loạn quốc gia. Các nhà đầu tư nước ngoài có thể rút vốn, dời cơ sở sản xuất gây ảnh hưởng bất lợi cho xã hội và đời sống kinh tế của người dân. Qua kinh nghiệm, xác suất nầy có thể có tỷ lệ rất cao. Nếu có cải cách nhanh chóng theo hướng thị trường tự do, nền kinh tế có thể phục hồi và phát triển mạnh hơn. Nhưng điều nầy hoàn toàn không tưởng. 5. Ảnh hưởng của các cường quốc Trung Cộng có thể tìm cách duy trì ảnh hưởng của mình tại Việt Nam, có thể thông qua kinh tế hoặc thậm chí hỗ trợ các nhóm chính trị thân Bắc Kinh. Đây là một quốc gia có tầm ảnh hưởng lên Việt Nam nhiều nhứt. TC sẽ mau chân chuẩn bị những “con gà” nhằm tham gia/áp đặt vào chánh quyền mới. Mỹ và phương Tây có thể thúc đẩy quá trình dân chủ hóa và cung cấp hỗ trợ tài chính và đứng ngoài với tư thế “wait and see”. Mỹ và Tây phương lúc nào cũng đi chậm và đi sau TC. Vì mang tinh thần dân chủ, Tây phương luôn có thái độ dè dặt “không tham dự vào nội bộ chính trị” của nước khác, cho nên không biết cướp thời cơ/chụp giựt như TC. Còn Nga, dù sao cũng là đàn anh của CSBV một thời, cũng muốn tạo ra nhóm ảnh hưởng từ các đảng viên CSBV cũ thân Nga. Và các nước láng giềng như Thái Lan, Campuchia, và Lào có thể theo dõi sát sao tình hình để điều chỉnh chính sách ngoại giao của họ cho thích hợp với chính quyền mới. Dù sao các quốc gia kể trên vẫn còn kính nể Việt Nam một phần nào, nhứt là Lào. 6. Hướng đi “mới” của Việt Nam Nếu quá trình chuyển đổi diễn ra trong hòa bình, Việt Nam có thể tiến tới một nền dân chủ đa đảng hoặc một chính phủ hỗn hợp có sự tham gia của nhiều phe phái sẽ được thiết lập trong hòa bình ngay sau đó. Xác suất xảy ra: 0%! Nếu xung đột nội bộ kéo dài, Việt Nam có thể rơi vào tình trạng mất ổn định, thậm chí là chia rẽ vùng miền. Kinh nghiệm Việt Nam Cộng hòa sau khi Đệ I CH bị xóa sổ, Quân đội và các Nhóm chính trị dân sự dằn co làm cho đất nước rơi vào hỗn loạn chính trị. Xác suất xảy ra: 100%. Một số mô hình có thể xảy ra: - Dân chủ kiểu phương Tây (giống Đài Loan hoặc Hàn Quốc sau khi chuyển đổi từ chế độ độc tài). - Chế độ chuyên quyền mới (một nhóm lãnh đạo khác lên nắm quyền nhưng vẫn duy trì quyền lực tập trung như trường hợp Miến Điện, Nga). - Liên minh chính trị hỗn hợp (các đảng phái mới cùng chia sẻ quyền lực trong tinh thần quốc gia trên hết). Xin ghi ra đây thôi, thật sự giả thiết nầy chỉ là … lý thuyết. Nhắc lại câu chuyện “Giỏ cua” của người Việt không có nắp đậy…vì con cua nào trồi lên cũng bị các con cua phía dưới … kéo xuống! Không có một kịch bản đơn độc và đơn giản nào cho sự kiện này, vì nó sẽ phụ thuộc vào cách thức chính quyền sụp đổ trong trật tự hay hỗn loạn, yên ẳng hay bạo động…và ai là người kiểm soát quyền lực sau đó, và phản ứng của người dân cũng như các thế lực bên ngoài. Một sự thay đổi lớn như vậy có thể mang lại cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Nếu Quân đội và công an ổn định trật tự Có thể nào họ lại dàn dựng lại một loại chế độ xã hội chủ nghĩa khác hay không? Giả thiết nầy có thể xảy ra hay không? Một loại độc tài kiều “Putin”, nghĩa là chỉ thay đổi toàn bộ nhân sự lãnh đạo đảng mà thôi và dưới danh nghĩa “Độc tài Công an trị”, Trả lời: Có, kịch bản này hoàn toàn có thể xảy ra, và trên thực tế, nó đã từng diễn ra ở một số quốc gia hậu cộng sản. Nếu quân đội và công an duy trì được sự ổn định và nắm quyền kiểm soát, họ có thể dàn dựng một hệ thống mới mang danh nghĩa khác nhưng thực chất vẫn giữ nguyên nhiều yếu tố của chế độ xã hội chủ nghĩa trước đó. Dưới đây là một số viễn cảnh khả thi: 1. Giữ lại hệ thống, chỉ thay đổi lãnh đạo Trong trường hợp này, chính quyền mới có thể tuyên bố "cải tổ", loại bỏ những nhân vật lãnh đạo cũ bị cho là tham nhũng, yếu kém, bất lực, hoặc mất uy tín với “nhân dân”. Đảng Cộng sản Bắc Việt có thể bị giải tán trên danh nghĩa, nhưng các nhóm lãnh đạo mới (chủ yếu từ quân đội, công an hoặc giới tinh hoa chính trị cũ) vẫn giữ quyền lực. Họ có thể lập ra một "đảng mới" có tên mới, hoặc một liên minh chính trị thay thế nhưng vẫn hoạt động theo mô hình cũ. Rượu mới nhưng vẫn bình cũ. 2. Chuyển đổi theo mô hình "độc đảng mềm" Chính quyền có thể cho phép một số cải cách dân chủ hình thức, chẳng hạn như thành lập thêm một số đảng đối lập nhưng bị kiểm soát chặt chẽ. Giống y như thời HCM cướp chánh quyền Trần Trọng Kim xong, cho thành lập đảng Dân chủ làm cò mồi, nhưng thực chất lãnh đạo của đảng cũng la2tha2nh phần chủ chốt của đảng cộng sản. Đây là mô hình đã từng xuất hiện ở Nga thời hậu Xô Viết, nơi đảng cầm quyền thay đổi hình thức nhưng vẫn giữ quyền lực thông qua cơ chế kiểm soát báo chí, bầu cử và chính sách kinh tế. Putin là một điển hình… Trung Cộng hiện tại cũng duy trì một hệ thống xã hội chủ nghĩa nhưng đã chuyển sang nền kinh tế thị trường “theo định hướng xhcn”, tức là một loại kinh tế chỉ huy.. Việt Nam có thể theo hướng này nhưng với một bộ máy chính trị ít ý thức hệ hơn, tuy nhiên vẫn cố rập khuôn theo TC! 3. Mô hình "độc tài quân sự kiểu mới" Quân đội có thể thành lập một chính quyền quân sự lâm thời, goi là chế độ “quân quản” như ở miền Nam ngay sau ngày 30/4/1975. Nhưng sau đó xây dựng một thể chế chính trị mới nhưng vẫn tập trung tất cả quyền lực vào tay CSBV. Nhóm quân phiệt nầy có thể sử dụng các khẩu hiệu dân tộc chủ nghĩa thay vì xã hội chủ nghĩa để duy trì sự chính danh hầu xóa tan xhch độc tài độc đoán đã qua dù họ cũng đã từng là những lãnh đạo và lãnh tụ. Một số quốc gia như Myanmar đã từng thực hiện mô hình này khi quân đội nắm quyền và chỉ tổ chức các cuộc bầu cử có kiểm soát. Kết quả là độc tài vẫn là độc tài 4. Chuyển đổi sang chế độ "tư bản thân hữu" Nếu chính quyền quân đội hoặc một nhóm lãnh đạo mới nắm quyền, họ có thể chọn hướng cải cách kinh tế mạnh mẽ dưới sự kiểm soát của họ nhưng được nới lỏng hơn, tuy nhiên, việc kiểm soát chính trị vẫn được siết chặt như cũ. Mô hình này có thể giống Trung Cộng hoặc Nga, nơi các nhóm lợi ích kinh tế mới (thường là các cựu quan chức hoặc quân đội) thao túng nền kinh tế và chính trị của hai quốc gia nầy. Việt Nam có thể trở thành một quốc gia có nền kinh tế thị trường phát triển nhưng chính trị vẫn tập trung vào tay một nhóm quyền lực nhất định tập trung hơn, khác hẳn tập thể lãnh đạo như Bộ chính trị đảng CS như trước kia nữa. 5. Khả năng xảy ra kịch bản Quân đội - Công an Kịch bản này có khả năng xảy ra nếu dưới nhiều góc độ và trường hợp có thể xảy ra: Quân đội và công an thống nhất trong hành động, tránh được chia rẽ nội bộ. Xã hội trong điều kiện nầy sẽ ít bị xáo trộn chính trị hơn. Họ sẽ kiểm soát được tình hình chính trị và kinh tế mà không để xảy ra hỗn loạn xã hội và gây hoang mang trong dân chúng. Nhóm lãnh đạo mới có đủ kỹ năng và sự linh hoạt để tái cấu trúc hệ thống nhà nước mà vẫn duy trì quyền lực. Người dân không có đủ tổ chức hoặc phong trào mạnh nào có khả năng tập hợp trong điều kiện nầy để thúc đẩy một hệ thống dân chủ thực sự. Tóm lại, nếu quân đội và công an ổn định tình hình sau sự kiện sụp đổ, họ hoàn toàn có thể tạo ra một mô hình "xã hội chủ nghĩa kiểu mới", trong đó quyền lực vẫn nằm trong tay một nhóm nhỏ thay vì mở ra một nền dân chủ thực sự. Đây là một chiến lược mà một số quốc gia hậu cộng sản đã áp dụng để tránh hỗn loạn nhưng vẫn giữ quyền lực trong tay giới tinh hoa chính trị cũ. Và có lẽ, Tô Lâm hiện nay cũng đang cố thực hiện kịch bản nầy cho Việt Nam trong những ngày sắp đến. Có thể gọi "giả sử" trên lá cách mạng nhung không? Người viết xin trả lời ngay là giả thiết trên không hoàn toàn giống với một cuộc cách mạng nhung - Velvet Revolution, mặc dù có một số điểm tương đồng. Tại sao? Cách mạng nhung thường dẫn đến dân chủ thực sự: Trong lịch sử, các cuộc cách mạng nhung (như ở Tiệp Khắc năm 1989) thường do các phong trào dân sự, trí thức và quần chúng lãnh đạo, dẫn đến sự sụp đổ của chế độ cũ và thay thế hoàn toàn bằng một hệ thống đa đảng, dân chủ thực sự. Trong giả sử trên, quân đội và công an vẫn kiểm soát tình hình và có thể chỉ thay đổi nhân sự lãnh đạo mà không thực sự chuyển sang chế độ dân chủ đa nguyên. Không có sự chuyển giao quyền lực thực sự: Nếu quân đội và công an chỉ thay đổi một nhóm lãnh đạo nhưng vẫn duy trì mô hình cai trị tập trung, thì đó chỉ là một cuộc thay đổi nội bộ trong hệ thống chứ không phải một cuộc cách mạng nhung.Cách mạng nhung thường dẫn đến bỏ điều 4 hiến pháp (độc quyền lãnh đạo của Đảng Cộng sản) và cho phép các đảng phái đối lập hoạt động tự do. Nếu điều này không xảy ra, thì đó chưa thể gọi là cách mạng nhung. Cách mạng nhung thường là phi bạo lực và do người dân chủ động. Nếu sự thay đổi được thúc đẩy từ nội bộ quân đội/công an chứ không phải từ phong trào quần chúng, thì nó có thể giống một cuộc đảo chính nội bộ hơn là một cuộc cách mạng nhung. Trong các cuộc cách mạng nhung điển hình, người dân và các phong trào đối lập đóng vai trò trung tâm, chứ không phải là quân đội hay công an. Vậy gọi là cách mạng gì? Nếu có sự thay đổi lãnh đạo nhưng giữ nguyên hệ thống chính trị, thì nó có thể được gọi là một cuộc thanh trừng nội bộ hoặc chuyển đổi chính trị có kiểm soát. Nếu quân đội nắm quyền và tự tái cấu trúc hệ thống, nó có thể được xem là một cuộc đảo chính mềm hoặc chuyển đổi theo mô hình độc tài quân phiệt mới. Nếu có cải cách chính trị sâu rộng nhưng vẫn dưới sự kiểm soát của một nhóm quyền lực, thì nó có thể là một cuộc cải tổ từ trên xuống nhưng không đổ máu (giống cách Trung Cộng từng thực hiện dưới Đặng Tiểu Bình). Qua trên, Việt Nam có cần "chuyển đổi" để đẩy mạnh phát triển hơn không? Tùy theo nhiều góc nhìn khác nhau: Nếu mục tiêu là phát triển kinh tế mạnh hơn, Việt Nam đã có sự chuyển đổi đáng kể từ nền kinh tế kế hoạch hóa sang kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa từ năm 1986 với Đổi Mới. Tuy nhiên, mô hình nầy vẫn có hạn chế như tham nhũng và lợi ích nhóm cản trở sự minh bạch và cạnh tranh lành mạnh. Doanh nghiệp nhà nước kém hiệu quả, làm giảm năng suất kinh tế. Hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện, làm hạn chế đầu tư và sáng tạo. Ba nhận định trên giải thích được việc phát triển chậm và làm trì trệ việc nâng Việt Nam thành Rồng suốt 40 năm qua! Vì vậy, Nếu còn giữ nguyên hệ thống chính trị nhưng thực hiện cải cách thể chế mạnh và thông thoáng hơn (giống TC thời Đặng Tiểu Bình) thì có thể giúp Việt Nam tăng trưởng nhanh hơn mà không cần thay đổi mô hình toàn diện. Nếu chuyển sang nền kinh tế tự do hơn, hạn chế quyền lực nhà nước trong kinh doanh, thì Việt Nam có thể đi theo hướng của Hàn Quốc hoặc Đài Loan sau những năm 1980. Hướng đi đúng đắn của Việt Nam Hiện tại, Việt Nam đang có bất bình đẳng kinh tế gia tăng, đặc biệt giữa thành thị và nông thôn. Ngoài ra, môi trường bị khai thác quá mức, giáo dục và y tế chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển dài hạn, Xã hội có nhiều vấn đề về lao động, an sinh xã hội và phẩm chất cuộc sống của người dân. Vì vậy phải cần: - Cải cách thể chế để giảm độc quyền và tăng sự giám sát của người dân. - Cần các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân và sáng tạo thay vì chỉ tập trung vào doanh nghiệp nhà nước. - Cần chuyển đổi theo hướng minh bạch hơn, nhưng không nhất thiết phải thay đổi chế độ chính trị ngay lập tức. Việt Nam đang ở thế phải cạnh tranh với các nước mạnh như Hàn Quốc, Trung Cộng, Thái Lan, Malaysia. Để không bị tụt hậu, Việt Nam cần một hệ thống pháp luật công bằng và minh bạch hơn. Mở cửa hơn với đầu tư nước ngoài và công nghệ cao. Giảm bớt kiểm soát nhà nước với doanh nghiệp tư nhân. Việt Nam cần chuyển đổi để phát triển mạnh hơn, nhưng mức độ chuyển đổi có thể khác nhau: Nếu chỉ muốn tăng trưởng kinh tế nhanh hơn, cần cải cách kinh tế theo hướng thị trường nhiều hơn. Nếu muốn phát triển bền vững hơn, cần cải cách thể chế để minh bạch hơn. Nếu muốn phát triển toàn diện như Hàn Quốc hay Đài Loan, có thể cần thay đổicả hệ thống chính trị. Làm sao tránh được hỗn loạn và bất ổn xã hội trong quá trình chuyển đổi? Tránh hỗn loạn và bất ổn xã hội trong quá trình chuyển đổi là một thách thức lớn. Để thành công, cần một chiến lược từng bước, ổn định và kiểm soát tốt. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng để bảo đảm tiến trình này diễn ra suôn sẻ: Chuyển đổi dần dần thay vì đột ngột. Qua bài học từ Đông Âu sau khi Liên Xô sụp đổ, nhiều nước Đông Âu rơi vào khủng hoảng kinh tế do chuyển đổi quá nhanh trong việc tư nhân hóa. Ngược lại, Trung Cộng và Việt Nam áp dụng mô hình “cải cách nhưng giữ ổn định” sau những năm 1990, giúp tăng trưởng mạnh mà không gây sốc hệ thống. Như: Cải cách từ từ, bắt đầu từ kinh tế, sau đó mới đến chính trị mềm mỏng dần. • Giữ nguyên một số thể chế quan trọng (như quân đội, hành chính) để tránh khoảng trống quyền lực. • Không vội vã thay đổi toàn bộ lãnh đạo, mà thay dần theo lộ trình và khuynh hướng mở của lớp lãnh đạo trẻ hấp thụ phần nào văn hóa Tây phương. • Bảo đảm sự đồng thuận của các nhóm quyền lực vì nếu nhóm cầm quyền cảm thấy bị đe dọa hoàn toàn, họ có thể chống lại sự thay đổi bằng bạo lực. • Trường hợp Miến Điện (Myanmar), quân đội đã đảo chính vì lo ngại mất quyền lực khi dân chủ hóa quá nhanh. Cho nên thất bại, cho đến bây giờ đất nước nầy vẫn còn nằm trong khủng hoảng chính trị nội bộ, xã hội bị xáo trộn hoàn toàn. • Ở Nam Phi, Nelson Mandela đàm phán với chế độ Apartheid thay vì đối đầu trực tiếp, giúp chuyển đổi diễn ra trong hòa bình.Thỏa thuận với các nhóm quyền lực để họ không cản trở quá trình cải cách. • Đảm bảo lợi ích nhất định cho giới lãnh đạo cũ, giúp họ yên tâm tham gia quá trình chuyển đổi thay vì chống lại nó. Điều nầy sẽ làm cho họ … yên tâm đi xuống! • Duy trì vai trò của quân đội và công an, nhưng đặt họ dưới sự giám sát dân sự dần dần qua các hội đồng dân sự. Bảo đảm kinh tế ổn định trong tiến trình chuyển đổi. Nến nền kinh tế suy thoái có thể dẫn đến thất nghiệp, lạm phát và bất ổn xã hội. Duy trì ổn định tài chính và tiền tệ, tránh sốc nền kinh tế. Mở cửa kinh tế dần dần, không tư nhân hóa quá nhanh. Đầu tư vào an sinh xã hội, tránh để người dân rơi vào cảnh nghèo đói khi chuyển đổi. Đảm bảo truyền thông minh bạch, tránh tin giả và kích động Nhiều cuộc cách mạng thất bại vì thông tin bị bóp méo, gây ra hiểu lầm và xung đột. Ở Ukraine, mâu thuẫn giữa các vùng miền bị truyền thông kích động, dẫn đến nội chiến kéo dài. Và đây cũng là một trong những nguyên nhân đưa đến việc Nga huy động võ lực ngày 24/2/2022. Ở Tiệp Khắc, truyền thông đóng vai trò tích cực trong cách mạng nhung, giúp quá trình chuyển đổi diễn ra hòa bình. Do đó, truyền thông cần được kiểm soát tốt tránh loan tin giả và tuyên truyền thù hận. Tạo ra một môi trường truyền thông cởi mở nhưng có trách nhiệm. Khuyến khích đối thoại thay vì đối đầu. Xây dựng một lộ đồ chuyển đổi rõ ràng Nếu không có kế hoạch rõ ràng, dễ rơi vào hỗn loạn. Ở Iraq, sau khi chính quyền Saddam Hussein bị lật đổ, vì không có kế hoạch tái thiết rõ ràng, cho nên dẫn đến nội chiến kéo dài. Ở Chile, sau khi chế độ độc tài của Pinochet sụp đổ, có một kế hoạch rõ ràng giúp đất nước chuyển sang dân chủ một cách trật tự và tương đối bền vững. Vì vậy, Cần định rõ từng giai đoạn chuyển đổi: giai đoạn Một (cải cách kinh tế), giai đoạn Hai (mở rộng dân chủ), giai đoạn Ba (ổn định chính trị lâu dài) nhằm bảo đảm sự đồng thuận giữa các bên liên quan, không để xảy ra mâu thuẫn lớn. Cũng cần nên có một nhóm lãnh đạo đủ năng lực để dẫn dắt quá trình chuyển đổi. Chuyển đổi Việt Nam cần phải được kiểm soát nghiêm chỉnh Chuyển đổi có thể là cơ hội, nhưng phải có chiến lược thông minh để tránh hỗn loạn. Việt Nam hoàn toàn có thể chuyển đổi để phát triển mạnh hơn, nhưng cần làm từ từ, có lộ trình rõ ràng, và bảo đảm ổn định xã hội. Quan trọng nhất là không để xảy ra khoảng trống quyền lực và tránh đối đầu gay gắt giữa các phe phái. Nếu làm tốt các việc trên, Việt Nam có thể chuyển đổi thành công như Hàn Quốc hoặc Đài Loan, thay vì rơi vào bất ổn như Miến Điện, Ukraine hay Iraq. Mai Thanh Truyết Houston 3-2025