Sáng kiến Công Lý 40 – Justice40 Initiative Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) định nghĩa Ccông lý Môi trường – Environment Justice là “sự đối xử công bằng và sự tham gia có ý nghĩa của tất cả mọi người bất kể chủng tộc, màu da, quốc tịch hoặc thu nhập, liên quan đến việc phát triển, thực hiện và thực thi luật, quy định và chính sách về môi trường”. Chính sách môi trường của Tổng thống Donald Trump đã có nhiều thay đổi và thực hiện nhiều biện pháp nhằm giảm bớt các quy định môi trường, tập trung vào việc thúc đẩy phát triển kinh tế và ngành công nghiệp. Dưới đây là một số chính sách và hành động đáng chú ý: • Rút khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu: Vào tháng 6 năm 2017, Tổng thống Trump tuyên bố rút Hoa Kỳ khỏi Hiệp định Paris, một thỏa thuận toàn cầu nhằm giảm lượng khí nhà kính. Quyết định này đã gây tranh cãi và được nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế chỉ trích. Trong nhiệm kỳ của hành pháp Biden, 2021-2025, TT Biden đã tái gia nhập Hiệp định Biến đổi khí hậu Paris trở lại. Và ngay Lễ tuyên thệ 20/1/2025, TT Trump lại tuyên bố rút khỏi Hiệp định nầy ngay tức khắc. • Bãi bỏ các quy định về khí thải và năng lượng sạch: Chính quyền Trump đã thay thế Kế hoạch Năng lượng Sạch (Clean Power Plan) của Tổng thống Obama bằng Quy định Năng lượng sạch Hợp lý (Affordable Clean Energy Rule), nhằm giảm bớt các hạn chế đối với ngành năng lượng hóa thạch. Điều này bao gồm việc giảm bớt các quy định về phát thải khí metan từ hoạt động sản xuất dầu khí trên các khu đất công. • Giảm bớt các quy định về bảo vệ môi trường sống: Chính quyền Trump đã bãi bỏ các quy định kiểm soát việc sản xuất và sử dụng nhiên liệu hóa thạch, bao gồm việc rút lại quy định giám sát phát thải thủy ngân và các chất độc khác từ hoạt động đốt than của nhà máy điện. • Hủy bỏ các mục tiêu về xe điện và sửa đổi quy định khí thải: Chính quyền Trump đã hủy bỏ các mục tiêu về xe điện và sửa đổi các quy định khí thải, điều này có thể ảnh hưởng đến xu hướng phát triển của ngành công nghiệp xe điện và năng lượng tái tạo. Tất cả những quyết định trên phản ảnh quan điểm của TT Trump về việc giảm bớt các quy định môi trường để thúc đẩy phát triển kinh tế và ngành công nghiệp, mặc dù chúng đã gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các nhóm bảo vệ môi trường và một số quốc gia khác. Và có lẽ, quan trọng hơn hết là quyết định của TT Trump cũng sẽ ký một sắc lệnh hành pháp chấm dứt sáng kiến quan trọng về công bằng và công lý có tên Sáng kiến Công lý 40 - Justice40 Initiative. Sáng kiến Công lý 40 là một sáng kiến được khởi động vào năm 2021, do hành pháp Biden thiết lập, nhằm đảm bảo rằng 40% lợi ích từ các khoản đầu tư liên bang trong các chương trình liên quan đến khí hậu và năng lượng, giao thông, nhà ở và các lĩnh vực khác sẽ được chuyển đến các cộng đồng bị thiệt thòi, ít được phục vụ và chịu ảnh hưởng nặng nề bởi ô nhiễm. 1- Nói về Justice40 Initiative Trên thực tế, sáng kiến này được khởi xướng do Tổng thống Joe Biden vào năm 2021, với mục tiêu phân bổ 40% nguồn vốn liên bang cho các cộng đồng bị thiệt thòi trong các lĩnh vực như biến đổi khí hậu, năng lượng sạch, và phát triển cơ sở hạ tầng. Trong suốt 4 năm qua, Sáng kiến Công lý 40 đã đạt được một số thành công trong việc phân bổ nguồn vốn cho các cộng đồng bị thiệt thòi, bao gồm cả việc phân bổ 16 tỷ đô la cho các trường đại học và cao đẳng lịch sử của người da đen. Tuy nhiên, sáng kiến này cũng đối mặt với một số thách thức, bao gồm cả việc thiếu nguồn vốn và sự phản đối từ một số nhóm lợi ích. Sáng kiến Công Lý 40 là một phong trào và chiến lược cải cách nhằm giải quyết các vấn đề bất bình đẳng xã hội, bất công, và khuyết điểm trong hệ thống tư pháp. Dựa trên tên gọi, Sáng kiến Công Lý 40 có thể liên quan đến: 1. Cải cách tư pháp hình sự: Nhằm giảm thiểu tình trạng phân biệt đối xử và bất công trong hệ thống pháp lý, đặc biệt liên quan đến quyền của các nhóm yếu thế. 2. Mục tiêu phát triển bền vững: Có thể liên quan đến việc thực hiện các chính sách công bằng hơn trong giáo dục, y tế, hoặc cơ hội kinh tế. 3. Chỉ số cụ thể 40: Số 40 là tỷ lệ nguồn vốn sinh hoạt ở Hoa Kỳ phân phối đến những vùng cần được cải thiện nhằm theo kịp với những điều kiện sống của cả nước. Sáng kiến Công lý 40 là một chương trình liên bang nhằm đảm bảo rằng ít nhất 40% lợi ích từ các khoản đầu tư liên bang trong lĩnh vực môi trường và năng lượng sạch được phân bổ cho các cộng đồng thiểu số và dễ bị tổn thương, những nhóm thường chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Cụ thể, mục tiêu của sáng kiến này là đảm bảo rằng ít nhất 40% lợi ích từ các khoản đầu tư liên bang liên quan đến năng lượng sạch, hạ tầng bền vững, giao thông, và các lĩnh vực liên quan sẽ được phân bổ cho các cộng đồng yếu thế, bị thiệt thòi hoặc chịu tác động không cân xứng từ các vấn đề môi trường. Đảng Cộng hòa, trong khi đó, thường bày tỏ sự hoài nghi hoặc phản đối các chính sách mang tính công bằng môi trường như Justice40, cho rằng chúng có thể gây thêm chi phí hoặc tạo gánh nặng không cần thiết cho nền kinh tế. 2- Sáng kiến có được thi hành hay không? Sáng kiến Công Lý 40 đã được thi hành dưới thời chính quyền TT Joe Biden. Đây là một phần quan trọng trong các chính sách môi trường và công bằng xã hội của chính quyền ông, với mục tiêu bảo đảm rằng các cộng đồng yếu thế và bị thiệt thòi sẽ nhận được sự hỗ trợ thiết thực từ các khoản đầu tư liên bang. 2.1- Quá trình thi hành: Thực hiện nhiều chính sách: Chính quyền Biden đã ra lệnh các cơ quan liên bang (như Bộ Năng lượng, Bộ Giao thông, và Cơ quan Bảo vệ Môi trường - EPA) áp dụng nguyên tắc của Justice40 khi triển khai các chương trình đầu tư từ các dự luật lớn như Đạo luật Cơ sở Hạ tầng Lưỡng Đảng (Bipartisan Infrastructure Law) và Đạo luật Giảm Lạm Phát (Inflation Reduction Act). Cơ quan hỗ trợ: Để minh bạch hóa, chính quyền đã phát triển các cơ quan hỗ trợ mới như Climate and Economic Justice Screening Tool (CEJST) nhằm xác định các cộng đồng dễ bị tổn thương cần được hỗ trợ. Sáng kiến tập trung vào các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, giao thông công cộng, cơ sở hạ tầng nước sạch, giảm ô nhiễm không khí, và các sáng kiến khác liên quan đến biến đổi khí hậu. 2.2- Thách thức khi thi hành: Nhiều thành viên Đảng Cộng hòa và các tiểu bang do họ kiểm soát đã phản đối việc phân bổ quỹ dựa trên các tiêu chí công bằng xã hội và môi trường, cho rằng điều này có thể dẫn đến sự bất công trong phân phối nguồn lực. Từ đó, việc xác định đúng các cộng đồng yếu thế và bảo đảm rằng các lợi ích đến đúng nơi là một thách thức lớn. Ngoài ra, trên thực tế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên bang và địa phương để đạt hiệu quả cao nhất. 3- Kết quả việc thi hành Sáng kiến Công lý trong nhiệm kỳ của TT Biden như thế nào? Trong nhiệm kỳ của TT Joe Biden, Sáng kiến Công lý 40 đã được vài thành quả đáng chú ý: 1. Thành lập Văn phòng Công lý Môi trường và Quyền Dân sự Bên ngoài: Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) đã ra mắt văn phòng này nhằm thúc đẩy công bằng môi trường và bảo vệ quyền dân sự. Văn phòng chịu trách nhiệm giám sát việc thực hiện và phân phối chương trình tài trợ trị giá 3 tỷ USD từ Đạo luật Giảm Lạm Phát, đảm bảo ít nhất 40% lợi ích từ các khoản đầu tư liên bang đến với các cộng đồng khó khăn. Phân bổ hơn 325 triệu USD cho các dự án cộng đồng: Vào tháng 7 năm 2024, EPA đã công bố tài trợ hơn 325 triệu USD cho 21 dự án nhằm giúp các cộng đồng khó khăn giải quyết các thách thức về công lý môi trường và khí hậu, giảm ô nhiễm và tăng cường khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu. Những bước tiến này thể hiện cam kết của chính quyền Biden trong việc thúc đẩy công bằng môi trường và hỗ trợ các cộng đồng dễ bị tổn thương. 4- Và hiện tại Hành pháp Trump kỳ 2 có tiếp tục khai triển hay không? Trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump, Sáng kiến Công lý 40 đang được tái xét trở lại, và có thể sẽ bị hủy bỏ. Điều này đã dẫn đến sự phản đối từ các tổ chức đại diện cho các cộng đồng thiểu số, do lo ngại về việc gia tăng ô nhiễm môi trường tại các khu vực họ sinh sống. Tại sao? Nếu chính quyền Tổng thống Donald Trump không tiếp tục triển khai Sáng kiến Công Lý 40 lấy lý do có thể bắt nguồn từ các ưu tiên chính sách và quan điểm khác biệt giữa Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ, đặc biệt về môi trường, công bằng xã hội và vai trò của chính phủ liên bang trong việc giải quyết các vấn đề bất bình đẳng. Dưới đây là một số lý do phổ biến trong các chính quyền Cộng hòa khi phản đối hoặc không ưu tiên các sáng kiến như Justice40: • Quan điểm về chính phủ nhỏ và giảm can thiệp liên bang: Đảng Cộng hòa thường có xu hướng ủng hộ giảm vai trò của chính phủ liên bang trong các chương trình xã hội và môi trường. Các sáng kiến như Justice40, với trọng tâm vào phân bổ nguồn lực công bằng cho các cộng đồng thiểu số và dễ bị tổn thương, có thể bị coi là sự can thiệp quá mức của liên bang. • Tập trung vào lợi ích kinh tế hơn là công bằng môi trường: Chính quyền Trump trước đây đã ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp như dầu khí, khai thác mỏ, và năng lượng truyền thống thay vì thúc đẩy năng lượng tái tạo hoặc các chương trình bảo vệ môi trường. Việc triển khai Justice40, vốn đòi hỏi chuyển hướng đầu tư vào năng lượng sạch và cơ sở hạ tầng bền vững, có thể bị coi là cản trở sự phát triển kinh tế ngắn hạn. • Hoài nghi về chính sách công bằng xã hội: Một số chính trị gia thuộc Đảng Cộng hòa thường chỉ trích các chương trình dựa trên công bằng xã hội hoặc sắc tộc, coi đó là "sự thiên vị ngược" hoặc không công bằng đối với các khu vực và nhóm dân cư không thuộc diện ưu tiên. Điều này có thể dẫn đến việc phản đối hoặc hủy bỏ các chính sách như Justice40. • Ưu tiên cắt giảm chi tiêu công: Các sáng kiến như Justice40 thường đi kèm với các khoản đầu tư lớn từ ngân sách liên bang. Chính quyền Cộng hòa thường ưu tiên cắt giảm chi tiêu công, dẫn đến việc loại bỏ các chương trình không phù hợp với ưu tiên chính sách của họ. Có thề nói, việc không tiếp tục triển khai Justice40 của Đảng Cộng Hòa nói lên sự khác biệt trong tư tưởng chính sách giữa hai đảng, nơi Đảng Dân chủ chú trọng vào công bằng môi trường và xã hội, còn Đảng Cộng hòa nhấn mạnh phát triển kinh tế và giảm sự can thiệp của chính phủ. 5- Chính sách ngưng khai triển của hành pháp Trump có thích hợp với thực tế hay không? Việc chính quyền TT Donald Trump hủy bỏ Sáng kiến Công lý 40 đã gây ra nhiều tranh cãi và phản ứng trái chiều. Để đánh giá tính phù hợp của quyết định này với thực tế, cần xem xét cả lý do của chính quyền và những tác động tiềm tàng: Chính quyền Trump tập trung vào việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đặc biệt trong các ngành công nghiệp truyền thống như dầu khí và khai thác mỏ. Họ cho rằng các quy định môi trường nghiêm ngặt có thể cản trở sự phát triển kinh tế và tạo gánh nặng cho doanh nghiệp. Chính quyền này ủng hộ việc giảm bớt sự can thiệp của liên bang vào các vấn đề kinh tế và xã hội, cho rằng thị trường tự do sẽ tự điều chỉnh và phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn. Từ đó, việc hủy bỏ sáng kiến đã gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các tổ chức đại diện cho cộng đồng thiểu số, do lo ngại rằng điều này có thể dẫn đến gia tăng ô nhiễm môi trường tại các khu vực họ sinh sống, vốn đã chịu nhiều thiệt thòi. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng các cộng đồng thiểu số và thu nhập thấp thường chịu ảnh hưởng nặng nề hơn từ ô nhiễm môi trường. Việc hủy bỏ các sáng kiến nhằm hỗ trợ những cộng đồng này có thể làm gia tăng bất bình đẳng xã hội và các vấn đề sức khỏe cộng đồng. 6- Tạm Kết luận: Mặc dù chính quyền Trump có lý do dựa trên quan điểm kinh tế và chính trị của họ, việc hủy bỏ Sáng kiến Công lý 40 có thể không phù hợp với thực tế của nhiều cộng đồng dễ bị tổn thương. Quyết định này có thể dẫn đến việc gia tăng bất bình đẳng và các vấn đề môi trường, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của những nhóm dân cư đã chịu nhiều thiệt thòi. Dựa trên các tin tức hiện có, việc ngừng triển khai Sáng kiến Công lý 40 có thể không phải là một quyết định phù hợp với thực tế nếu xét từ góc độ công bằng môi trường và xã hội. Dưới đây là những lý do: * Bất bình đẳng môi trường là một thực tế không thể phủ nhận: Các cộng đồng thu nhập thấp và thiểu số thường chịu ảnh hưởng không cân xứng từ ô nhiễm không khí, nước, và đất đai. Nếu chính phủ không có các sáng kiến như Justice40 để hướng nguồn lực đến những nơi bị tổn thương nhất, bất bình đẳng này sẽ ngày càng trầm trọng hơn. * Lợi ích dài hạn vượt trội hơn chi phí ngắn hạn: Đầu tư vào công bằng môi trường không chỉ mang lại lợi ích về sức khỏe và chất lượng cuộc sống, mà còn tạo ra cơ hội kinh tế mới thông qua các ngành công nghiệp năng lượng tái tạo và cơ sở hạ tầng bền vững. Việc ngừng các chính sách như Justice40 có thể làm chậm lại sự chuyển đổi này. * Phát triển kinh tế không nên đánh đổi bằng môi trường: Mặc dù chính quyền Trump tập trung vào phát triển kinh tế, nhưng ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp truyền thống như dầu khí thường gây thiệt hại lâu dài cho môi trường và sức khỏe cộng đồng. Chi phí này có thể cao hơn nhiều so với lợi ích kinh tế ngắn hạn. * Chính sách cần phản ánh giá trị nhân đạo: Chính phủ có trách nhiệm hỗ trợ các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau. Hủy bỏ các sáng kiến như Justice40 có thể bị coi là phớt lờ những nhu cầu cấp bách của các cộng đồng yếu thế, làm suy giảm lòng tin vào hệ thống chính quyền. Dù hiện tại, không có tin tức cụ thể nào về việc cựu Tổng thống Donald Trump đã đưa ra lý do để chấm dứt Sáng kiến Công lý 40, ngoài việc rút lui khỏi Hiệp ước Biến đổi Khí hậu, TT Trump qua nhiều tuyên bố về hành pháp thu hẹp, cho khai triển sản xuất năng lượng hóa thạch v.v., người viết tin tưởng rằng Ông sẽ chấm dứt kế hoạch Sáng kiến Công lý 40 trong những ngày sắp đến. Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ trước, ông Trump đã thực hiện nhiều chính sách kinh tế đáng chú ý, như ưu tiên sản xuất năng lượng nội địa và giảm phụ thuộc vào năng lượng nước ngoài. Ông cũng rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu và nới lỏng các quy định đối với ngành nhiên liệu hóa thạch. • Và TT Trump có thể sẽ nêu lý do liên quan đến việc cắt giảm chi tiêu chính phủ và giảm quy định “khắc khe” môi trường sẽ hạn chế sự phát triển kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, có vài tin tức cho rằng TT Trump đã có một số hành động liên quan đến các chính sách và chương trình của chính phủ, bao gồm cả việc thu hồi sắc lệnh của Tổng thống Johnson về "Affirmative Action" trong guồng máy chính quyền vào năm 2017. Chính sách ưu tiên – Affirmative Action là một tập hợp các chính sách và biện pháp nhằm thúc đẩy cơ hội bình đẳng, cơ hội tiếp cận tốt hơn đến giáo dục, việc làm và các cơ hội phát triển và các lĩnh vực khác cho các nhóm thiểu số hoặc những người đã từng bị phân biệt đối xử trong lịch sử. Một trong những lý do chánh yếu để TT Trump chấm dứt chính sách trên viện dẫn rằng: “chính sách này có thể dẫn đến "phân biệt đối xử ngược" (reverse discrimination), tức là gây bất công cho những cá nhân không thuộc nhóm được ưu tiên, dù họ có năng lực tốt hơn.” Và hơn nữa, vào năm 2023, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã ra phán quyết giới hạn việc sử dụng Affirmative Action trong tuyển sinh đại học. Mặc dù trên lý thuyết, Sáng kiến Công Lý 40 là một sáng kiến quan trọng và cần thiết để thúc đẩy công bằng xã hội và môi trường, nhưng trên thực tế vẫn còn quá nhiều trở ngại trong việc thi hành vì sự phức tạp của vùng miền, và văn hóa của từng sắc tộc hay tầng lớp dân chúng. Việc ngưng khai triển sáng kiến này có thể tiết kiệm ngân sách liên bang trong ngắn hạn, nhưng cái giá phải trả về lâu dài – cả về môi trường lẫn công bằng xã hội – có thể là không thể đo đếm. Nếu một chính quyền nào đó không tiếp tục khai triển, họ cần nên tìm cách cải tiến và điều chỉnh nó thay vì hủy bỏ hoàn toàn, để bảo đảm rằng sự phát triển bền vững và công bằng vẫn là làm trọng tâm trong một xã hội văn minh và tiến bộ. Mai Thanh Truyết Hội Bảo vệ Môi trường Việt Nam Xuân Ất Tỵ 2025