Sáu
năm sau Thượng đỉnh COP21 Paris
Hàng năm đến ngày 5 tháng 6 là Ngày Môi Trường Thế Giới. Năm nay sẽ tổ chức tại Pakistan.
Đây là ngày do Chương trình Mội
trường LHQ – UNEP khởi xướng nhằm thúc đẩy nhận thức và hành động vì môi trường
trên toàn thế giới.
Đưa ra thông báo bên lề Hội đồng
Môi trường LHQ lần thứ năm - Fifth UN
Environment Assembly (UNEA-5), Cố vấn Thủ tướng Pakistan, kiêm Bộ trưởng Biến đổi
khí hậu, Malik Amin Aslam, đã cùng Giám đốc điều hành UNEP Inger
Andersen thừa nhận tính cấp thiết của
việc ngăn chặn, ngăn chặn và đảo ngược sự suy thoái của các hệ sinh thái trên
toàn thế giới.
Dưới sự lãnh đạo của Thủ
tướng Imran Khan, Chính phủ Pakistan - trong một trong những nỗ lực trồng
rừng tham vọng nhất thế giới - có kế hoạch mở rộng và khôi phục các khu rừng của
đất nước 10 tỷ cây trong 5 năm. Chiến dịch bao gồm việc khôi phục rừng ngập mặn
và rừng, cũng như trồng cây trong môi trường đô thị, bao gồm trường học, cao đẳng,
công viên công cộng và vành đai xanh. Pakistan đã thành lập Quỹ Phục hồi Hệ sinh thái để hỗ trợ các giải pháp dựa vào thiên nhiên đối với
biến đổi khí hậu và tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi sang các sáng
kiến phục hồi môi trường, có mục tiêu sinh thái bao gồm trồng rừng và bảo tồn
đa dạng sinh học.
Thập kỷ
LHQ kéo dài từ năm 2021 đến năm 2030, đây cũng là thời hạn cuối cùng của các Mục
tiêu Phát triển Bền vững và mốc thời gian mà các nhà khoa học đã xác định là rất
quan trọng để tránh những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu. Kế hoạch
trên nhằm mở rộng
quy mô phục hồi hàng loạt các hệ sinh thái bị suy thoái và bị phá hủy để chống
lại cuộc khủng hoảng khí hậu, ngăn chặn sự mất mát của một triệu
loài và tăng cường an ninh lương thực, cung cấp nước và sinh kế.
Việc hồi sinh các vùng chứa
carbon tự nhiên - chẳng hạn như rừng và đất than bùn - có thể giúp thu hẹp khoảng
cách phát thải khí hậu 25% vào năm 2030 so với khí phát thải năm 1997 (Protocol
Kyoto). Việc trồng lại các loài cây địa phương cũng có thể giúp giảm bớt một số
tác động tàn phá dự kiến của một hành tinh đang ấm lên, chẳng hạn như tăng nguy
cơ cháy rừng. Hiện tại
có 3,2 tỷ người - 40% dân số thế giới - phải chịu đựng sự suy thoái liên tục của
các hệ sinh thái, chẳng hạn như mất khả năng tiếp cận với đất màu mỡ hoặc nước
uống an toàn.
Trên đây là những tin tức về
Ngày Môi trường năm nay. Trong hơn 15 năm qua, người viết đều có bài nhận định
về Ngày Môi Trường Thế giới, nhưng kể từ năm 2020, công việc “tường trình” nầy
đã chấm dứt vì một lý do duy nhứt:”Thế giới cứ
kêu gọi – Các quốc gia tiếp tục “nói” tuân thủ - Và mọi chuyện “vũ như cẩn””!
Năm nay, người viết nhân cơ hội
nầy để nêu lên vài nhận định về những ký kết quốc tế trong Thượng đỉnh COP15 tại
Paris vào đầu tháng 12 năm 2015. Những ký kết và lời hứa đã gây ra biết bao tranh
cãi từ đó đến nay…2021, nghĩa là gần sáu năm qua.
1- Những
lời hứa và ký kết sau COP21 Paris
Năm
nay, 2021 United Nations Climate Change Conference (COP26) sẽ diễn ra từ ngày 1
– 12 Tháng 11 tại Glasgow, Scotland, UK.
Theo ước tính của IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change, từ nay cho đến năm 2038, toàn cầu chỉ có thể phát thải tối đa 1.000 tỷ tấn khí Carbonic vào khí quyển mà thôi. Trong quá khứ 140 năm về trước, có 1.900 tỷ tấn CO2 đã bao phủ bầu khí quyển của chúng ta rồi, căn cứ vào nghiên cứu của Khoa Vật lý, Đại học Oxford, Anh.
Thỏa thuận
được coi là mang tính bước ngoặt đầu tiên về khí hậu toàn cầu đã ràng buộc cả
quốc gia giàu có lẫn nghèo khó phải cam kết hạn chế sự phát thải khí CO2 nguyên
nhân của sự hâm nóng toàn cầu cũng như đặt ra một mục tiêu dài hạn về việc phải
xóa bỏ khí nhà kính (greenhouse effect) do con người gây ra trong thế kỷ này.
Ngoài ra, thỏa thuận cũng khuyến khích các nước tăng cường các nỗ lực tự nguyện ở trong nước nhằm ngăn chặn khí thải cũng như cung cấp thêm hàng tỷ Mỹ kim để giúp các nước nghèo tiến tới một nền kinh tế phát triển thân thiện với môi trường hơn.
Tính đến ngày cuối cùng của Thượng đỉnh (12/12), hiện có 187 quốc gia đã đệ trình các kế hoạch chi tiết của nước mình về những biện pháp nhằm khống chế việc phát thải khí nhà kính, được coi là trọng tâm của thỏa thuận đạt được ở Paris. Văn kiện nầy sẽ có tính chất ràng buộc pháp lý và quy định những cuộc duyệt xét 5 năm một lần đối với các kế hoạch quốc gia nhằm ngăn chặn tình trạng tăng nhiệt toàn cầu. Mức duyệt xét lần đầu tiên sẽ là năm 2020.
2- Nghi vấn
trong “cam kết có tính chất ràng buộc pháp lý”:
·
Cản ngại thứ nhất là tính toán chính trị, mỗi
quốc gia vì quyền lợi của riêng mình có thể đưa ra cam kết, nhưng chưa chắc gì
có quyết tâm thực hiện;
·
Trở ngại thứ hai là kinh tế, các
quốc gia đang phát triển có chấp nhận thay đổi mô hình phát triển hay chăng? Một
khi đã cam kết chống biến đổi khí hậu cũng có nghĩa là phải đầu tư công nghệ mới
để thay đổi công nghệ sản xuất “sạch”, ít phóng thích khí thải nhà kính, hoặc
phải chịu chịu giảm tỷ lệ tăng trưởng. Cả hai phương cách đều làm giảm sự tăng
trưởng cho chính quốc.
·
Khó khăn thứ ba là tài chính: Liệu
các nước giàu ở Bắc bán cầu có chịu đóng góp mỗi năm 100 tỷ đô la vào Quỹ
Khí hậu Xanh để giúp các nước nghèo ở Nam bán cầu chống biến đổi khí hậu
hay không?
Vì vậy, để áp dụng “tính ràng
buộc”, cần phải có những biện pháp cứng rắn hơn nữa để ép các quốc gia đã phát
triển đóng góp vào Quỹ Khí hậu Xanh hầu đạt được mục tiêu 100 Tỷ hàng năm cho
toàn cầu từ 2015 cho đến 2020. Làm thế nào để có những những biện pháp “cứng rắn”
một khi LHQ qua Chương trình Môi trường đã bị nhiều thế lực quốc tế khuynh đảo.
Có thể nói thẳng ra là Trung Cộng.
Như vậy, mức duyệt xét của LHQ
sau 5 năm (2020) đã có kết quả như thế nào?
·
Trung Cộng phát thải CO2 và xây dựng thêm nhiều
nhà máy nhiệt điện so với trước Thượng đỉnh;
·
Mọi đóng góp trong số 100 tỷ Mỹ kim cho Quỹ Khí
hậu Xanh hầu như hầu hết các quốc gia “đã hứa” nhưng không tuân thủ!
·
Chỉ có một số quốc gia như Hoa Kỳ, Pháp, Anh, Đức,
Nhựt…đã giảm phát thải kí Carbonic, nhưng với số lượng không đáng kể so với định
mức như đã…hứa.
·
Tuyệt đại đa số các quốc gia đang phát triển đều
không tuân thủ và giảm sự phát thải từ năm 2020. Làm sao họ có thể đáp ứng những
lời hứa và ký kết cho những năm… 2025, 2030, 2040, 2050, và 2100!
Qua nội dung những tin tức và
các thông điệp của xã hội dân sự trong suốt gần sáu năm qua, chúng ta thấy gì?
4- Phải
chăng, có một cái gì không ổn trong vấn đề ràng buộc và tính áp đặt trong Thỏa
thuận COP21?
5- Phải
chăng, trong tâm khảm của 196 đại diện cho 196 quốc gia đi phó hội Thượng đỉnh
COP21 có lấn cấn một “cái gì” (cho tình trạng riêng của mỗi nước), để rồi, khi
Thỏa thuận được đúc kết trong “gượng ép” mà vẫn phải gọi là “Thỏa thuận lịch
sử” hay “Thỏa thuận bước ngoặt”?
Có phải
196 đại diện tuy đồng sàng nhưng dị mộng?
Theo thống kê, chúng ta đều biết,
trong giai đoạn từ năm 2000 đến 2010, sự tăng trưởng của khí thải nhà kính tăng
nhanh hơn trong giai đoạn 1980 đến 1990. Và
hiện tượng trái đất nóng nhứt so với quá khứ xảy ra vào năm 2014,
và nhiệt độ không khí tăng lên trung bình ở mặt đất cho thập niên nầy là 0,90C,
cao hơn sự tăng nhiệt độ từ thập niên 1880 trở đi.
Vì vậy, với điều kiện công nghệ
hiện có và văn minh hiện tại, cũng như suy nghĩ của những nhà hoạch định chính
sách trên toàn cầu, thiết nghĩ, cần phải chuyển hướng và sáng tạo một phương
cách mới trong việc hạn chế sự hâm nóng toàn cầu, mà ngày hôm nay, được định
nghịa lại là “Sự biến đổi khí hậu – The climate change”.
Phải chăng lãnh đạo các quốc gia trên thế giới đã đồng ý trên những
kết ước không thực tế trên phương diện thực hiện, thiếu nhiều căn bản pháp lý
cũng như khoa học trong việc kết luận về vấn đề thay đổi khí hậu, và chịu ảnh
hưởng và áp lực chính trị của nhiều hệ thống quyền lực hữu hình như Trung Cộng
và vô hình đang khuynh đảo thế giới, nhứt là Hoa Kỳ hiện tại?
Trên
thế giới hiện nay có hai khuynh hướng khoa học có tỷ lệ ngang ngửa, hoàn toán
trái ngược trong việc giải trình hiện tược “thay đổi khí hậu toàn cầu” nầy:
- Khuynh
hướng thứ nhứt cho rằng: Trái đất chuyển vận theo chu kỳ Ấm – Lạnh tự nhiên.
Khi dân Viking bắt đầu di cư về hướng Nam và định cư ở các quốc qia Bắc Âu, và
Ireland cuối thế kỷ thứ 7 vì…chu kỳ Lạnh đã bắt đầu vì đất đã bị đóng
bang không còn thích hợp cho việc trồng trọt và chăn nuôi. Và thế kỷ 20, phải
chăng thời điểm nầy là buổi bình minh của chu kỳ Ấm?
- Khuynh
hướng thứ hai nhứt định: Trái đất nóng lên là do sự phát thải khí Carbonic do kỹ
nghệ và nhu cầu phát triển của nhân loại. Hạn chế bớt việc phát thải khí CO2
tức là hạn chế được sự hâm nóng toàn cầu. Theo ước tính của IPCC, từ nay
cho đến năm 2038, toàn cầu chỉ có thể phát thải tối đa 1.000 tỷ tấn khí
Carbonic vào khí quyển mà thôi. Trong quá khứ 140 năm về trước, có 1.900 tỷ tấn CO2 đã bao
phủ bầu khí quyển của chúng ta rồi, căn cứ vào nghiên cứu của Khoa Vật
lý, Đại học Oxford, Anh.
(Trong một bài viết sau, người
viết sẽ phân tích chi tiết về hai trường phái nầy, nhứt là trường phái “chu kỳ
tuần hoàn tự nhiên của Trái đất”).
Nhưng dù sao đi nữa, dù có khuynh hướng nào đi nữa, chúng ta vẫn nhận
thấy việc phát thải khí CO2 vào không khí là một trong nhiều nguyên
nhân khác nữa làm cho bầu khí quyển “nóng” lên trong hiện tại, và mỗi quốc gia
(và chúng ta) đều có trách nhiệm liên đới.
Vì vậy, cần phải động não nhiều
hơn nữa về những phương pháp hạn chế (không thể nào chấm dứt được) việc phát thải
trên:
6- Tiền: Thay
đổi công nghệ sạch, cần đầu tư nguồn vốn vào nghiên cứu cũng như chấp nhận chậm
phát triển trong giai đoạn chuyển tiếp;
7- Chấm dứt
hẳn việc xử dụng năng lượng hóa thạch. Điều nầy không dễ vì,
nếu lấy Hoa Kỳ làm thí dụ, lượng than đá của xứ nầy còn đủ dùng cho 250 năm nữa,
Mỹ không thể chấm dứt việc dùng than trong một sớm một chiều được, nhưng kỹ nghệ
nầy đã được thay thế bằng phương pháp “hóa khí” – “gasification” than đá trước
khi biến thành điện năng, giảm hơn 90% việc phát thải khí CO2 so với
phương pháp cổ điển bằng cách đốt than đá trực tiếp;
8- Việc
áp dụng các loại năng lượng tái tạo (renewable energies) cũng cần
phải cân nhắc lại vì, năng lượng tái tạo như thủy điện sẽ không phát thải khí
nhà kính, nhưng lại hủy hoại hệ sinh thái toàn vùng. Chính vì vậy mà Ngày Môi
trường Thế giới năm nay 2021 cổ súy cho việc phục hoạt hệ sinh thái toàn cầu;
9- VIệc cải tiến công nghệ thực phẩm và lương thực để thích ứng với điều kiện khí hậu khắc nghiệt
hơn nữa trong tương lai nhằm giảm thiểu nguồn nước tiêu thụ cũng như phân bón
và các hóa chất bảo vệ thực vật. Cân bằng nguồn lượng thực động vật và thực vật
sẽ là một tác động không nhỏ trong việc giảm thiểu việc phái thải khí Carbonic;
10- Phải chăng, đã đến lúc chúng ta cần phải xét lại thói quen và
cung cách ăn uống của chúng ta nhứt là đối với những người sống trong những quốc
gia có nguồn lương thực dồi dào và ăn quá nhiều “thịt”?
11- Một gợi
ý khác nữa là, nếu chúng ta không giảm thiểu được nguồn phát thải khí CO2
vào bầu khí quyển do điều kiện đặc thù của từng quốc gia, một giải pháp khác được
nêu ra là “làm nguội trái đất bằng cách đưa
vào bầu khí quyển một lớp mây tinh thể - Salt crystal clouds…để
ngăn chận bớt tia sáng mặt trời do hiện tượng phản chiếu gây ra. Đây là một ý
tưởng độc đáo của một số khoa học gia nghiên cứu về neo-energie (năng lượng
mới). Từ đó, trái đất sẽ bớt…nóng lên!
Chừng ấy suy nghĩ so cũng quá
đủ cho các lãnh đạo toàn cầu và những nhà khoa học có viễn kiến của nhân loại
suy gẫm.
Còn riêng đối với mỗi người trong chúng ta, với tư cách của một người
dân toàn cầu, ý thức bảo vệ môi trường cần phải phát xuất từ trong TIM và
hành động do Ý CHÍ, chứ không qua …LỜI NÓI!
Mai Thanh Truyết
Hội Khoa học & Kỷ thuật Việt Nam – VAST
Xuân phân – Equinox 20/3/2021
No comments:
Post a Comment