Thân chuyển một bài viết phân tích về tâm lý các thế hệ người Việt sống trong xã hội Mỹ của một người lình trinh sát VNCH.

HIỂU TÂM LÝ TUỔI TRẺ.

Nhà văn, diễn giả nổi tiếng, tác giả “How To Win Friends and Influence People” xuất bản hằng trăm triệu cuốn trên toàn thế giới, ấn bản đầu tiên tại Hoa Kỳ vào tháng 10/1936 viết: "Khi tiếp xúc với mọi người, hãy nhớ rằng chúng ta không chỉ gặp những sinh vật của logic. Chúng ta đang đối thoại với những sinh vật của cảm xúc, những sinh vật đầy rẫy định kiến được thúc đẩy bởi sự kiêu hãnh và phù phiếm." [When dealing with people, let us remember we are not dealing with creatures of logic. We are dealing with creatures of emotion, creatures bristling with prejudices and motivated by pride and vanity.] Cha mẹ, con cái trong gia đình, người ngoài xã hội, chính là những sinh vật Dale Carnegie nhắc nhở 86 năm trước. Nhiều phụ huynh không hiểu điều này, theo quan niệm Á Đông cha mẹ người quyết định mọi việc trong gia đình, cho đến khi người cha ra đi lúc đó mới có chuyện “quyền huynh thế phụ” anh lớn trong gia đình thay cha! Chúng ta đang ở Hoa Kỳ, đừng quên câu ngạn ngữ Việt: “Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài.” Các vị phụ huynh cần sống tuổi già thoải mái, yên vui bên con cái, cho dù khác chính kiến.

▪︎ TUỔI TRẺ NHƯ THẾ ĐÓ. Nhiều phụ huynh than vãn về tranh luận bướng bỉnh của con cái, có người e-Mail cho tôi viết nguyên văn: “Thôi thì nó nghĩ gì kệ cha nó!” Một nỗi buồn thấm thía, hình như giữa cha con đứng về hai chiến tuyến khác nhau! Không đến nỗi như thế đâu, các cụ ta ngày xưa chẳng nói: “Cha mẹ sinh con, trời sinh tính.” Chúng ta quên rồi sao?

 Nhà văn nổi tiếng Mark Twain thú nhận, "Năm 14 tuổi, cha tôi ngớ ngẩn đến mức khó có thể chịu đựng, khi đứng bên cạnh ông. Nhưng đến tuổi 21, tôi rất ngạc nhiên về những gì mà cha mình đã học được trong bảy năm". (When I was a boy of 14, my father was so ignorant I could hardly stand to have the old man around. But when I got to be 21, I was astonished at how much the old man had learned in seven years). Vâng, chính chúng ta khi ở tuổi đôi mươi cũng suy nghĩ giống như thế! Tâm lý, biết nhiều, biết mọi thứ hơn cả cha mẹ là căn bệnh đương nhiên của tuổi trẻ. Khi chín mùi, hạt lúa sẽ trĩu xuống để thấy thế gian không phải chỉ có riêng mình!

▪︎ CON HƠN CHA LÀ NHÀ CÓ PHÚC. Ai bảo tổ tiên mình không hiểu tâm lý? Chính về cái uyên bác đó nên tiền nhân chúng ta mới có câu trên. Tiếc thay, nhiều phụ huynh quên đi điều này, cha mẹ lúc bực tức, thường mắng con "ai đẻ ra mày?" Câu này vô duyên tận cùng. Chính kẻ viết bài cũng đã dùng khi mắng cậu con trai đầu lòng năm cháu học tiểu học ở trường Mỹ, và thằng bé lúc đó khoảng lớp 4 hay 5 gì đó, tỉnh bơ trả lời: "Bố chỉ cần 15 phút để đẻ ra con!" Úi chao! Tối hôm đó kể cho vợ nghe, và cả hai chúng tôi học bài học thấm thía vô cùng, nhớ đến già! Đừng dựa vào tuổi tác để bị hố to như kẻ ngu dốt này.

▪︎ ĐỪNG KỂ CÔNG LAO. Chúng ta hơn con cái về kinh nghiệm sống, những đau thương trải qua trong lao tù cộng sản, vất vả lo cơm áo gạo tiền, nuôi chúng nên người. Cha mẹ chẳng từng nuôi chúng ta và các cụ có nề hà gì đâu. Kinh nghiệm con cái không giống mình, chúng được huấn luyện trong học đường Mỹ. Nhiều em sinh trưởng ngay trên quê hương thứ hai, được giáo dục tại nhà trường 8 tiếng mỗi ngày, thời gian thật sự gần gũi với bố mẹ chưa được 2 tiếng. Bài vở, nhiều phụ huynh không thể giúp con vì trở ngại ngôn ngữ. Thậm chí, có những gia đình phải nhờ con thông dịch khi tiếp xúc với xã hội Mỹ ... Điều này, không ít thì nhiều khiến các em có suy nghĩ, cha mẹ là đồ cổ, nhiều lúc đúng đấy! Chấp nhận thực tế, chớ dại suy nghĩ là mình thông minh, hiểu biết mọi điều hơn chúng.

▪︎ TẠI SAO MỘT SỐ EM CÓ KHUYNH HƯỚNG THIÊN TẢ? "Giao cho tôi huấn luyện một em bé trong bốn năm, và những hạt giống tôi gieo sẽ không bao giờ bị đào thải" (Give me four years to teach the children and the seed I have sown will never be uprooted). Bạn tính xem con cái mình mỗi ngày ngồi trong lớp bao nhiêu giờ, lên đến đại học bao nhiêu năm? Đó là thời gian các em bị "tẩy não.”

  NGHỆ THUẬT CHINH PHỤC.

Không ai có thể chinh phục người khác bằng ngôn ngữ xúc phạm hoặc đe doạ, hay bỏ tù. Cộng sản Việt Nam đã thất bại ê chề với chính sách giam giữ, tù đầy các sĩ quan, quân cán chính Việt Nam Cộng Hoà. Càng giam giữ lâu, hận thù càng trở nên ngút ngàn. Cụ Nguyễn Trãi, hiệu Ức Trai, nhà chính trị, văn nhân Việt Nam được cơ quan Văn hoá Liên Hiệp Quốc (UNESCO) tôn vinh là “Danh nhân Văn hoá Thế giới” trong tác phẩm nổi tiếng “Bình Ngô Đại Cáo” tiên sinh viết: “Lấy chí nhân thay cường bạo, đem đại nghĩa thắng hung tàn” nếu tôi nhớ không lầm, trường Đại học Chiến tranh Chính trị, Quân lực Việt Nam Cộng Hòa đã chọn làm phương châm của trường. Vậy quý vị phụ huynh không việc gì phải nóng nẩy! Hãy nhẹ nhàng như giòng suối, vì nước chảy, đá mòn.

▪︎ CHẤP NHẬN KHÁC BIỆT. Bạn không thể thay đổi suy nghĩ của người khác như mong muốn. Càng chống đối, phản ứng càng mạnh. Tranh luận về chính trị hoặc tôn giáo là hai điều nhanh chóng gây xung đột. Cha mẹ chọn Tổng thống Trump, con cái chúng không như thế. Không sao, đừng đỏ mặt tía tai. Chăm chú lắng nghe xem các em nói gì, đừng cắt lời. Nếu bạn để yên cho con cái nói, không khí sẽ bớt căng thẳng hơn là nhẩy vào đốp chát tay đôi. Khi bạn tập trung 100% lắng nghe, các em cảm thấy được tôn trọng, và khi bạn nói chúng cũng sẽ học bài học "lắng nghe 100%" của bạn. Nhớ đến định luật Newton về phản hồi "Định luật thứ ba về chuyển động của Newton đối với mọi hành động, đều có một phản ứng ngược chiều như nhau" (Newton's third law of motion states that for every action, there is an equal opposite reaction.) Không cần phải đồng ý tất cả, hãy chọn những điểm mình có thể chấp nhận và cho các em biết. Như vậy sẽ giảm đi sự chống đối. Chấp nhận suy nghĩ của con cái sẽ làm cho không khí bớt căng thẳng, dễ nói chuyện cùng nhau. Với nền chính trị đa dạng của nước Mỹ, mỗi đảng đều có ưu và khuyết điểm, những điều chúng ta thích và không thích.

▪︎ KIỂM SOÁT CẢM XÚC. Theo dõi truyền hình, ai cũng thấy Tổng thống Donald Trump rất giỏi về nghệ thuật này. Ông từng là một thương gia thành công và thất bại có đủ, thương trường còn nguy hiểm gấp nhiều lần chiến trường, một quyết định sai lầm vài tỷ USD bốc hơi nhanh chóng. Khi làm Tổng thống, trong bốn năm liên tục ông phải đối đầu với đảng Dân chủ, báo chí truyền thông hơn 95% chống đối, những lần họp báo tại Toà Bạch Cung bọn phóng viên thiên tả tấn công cá nhân ông như bầy "Linh cẩu" (Hayena) đói khát, và ông đứng vững, điềm tĩnh, đáp trả. Trong khi Joe Biden, chỉ cần một câu hỏi không thích là nổi máu Trương phi ngay. Buổi tranh luận đầu tiên. Joe Biden đã xúc phạm Tổng thống Trump, và mất điểm với cử tri! Đừng quên, cha mẹ có thể hy sinh cả mạng sống cho con cái, khác biệt chính kiến không phải là lý do để nặng lời cùng nhau! Hãy nhẹ nhàng cho con bạn biết suy nghĩ khác biệt của mình về vấn đề gì đó, nhưng không xúc phạm chửi bới con cái.

▪︎ TẤN CÔNG VẤN ĐỀ, KHÔNG XÚC PHẠM CÁ NHÂN. Không đồng ý với nhau là chuyện thường. Vấn đề khó là nhiều người không kiểm soát được nóng giận, quay ra chửi bới, thậm chí văng tục hoặc đập phá đồ đạc xung quanh! Chửi thề, văng tục, giận cá chém thớt, bạn đang xúc phạm đến con mình! Nếu cảm thấy áp huyết tăng cao, tạm ngưng cuộc tranh luận, và cho các em biết, bố hay mẹ cần thời gian để suy nghĩ thêm về điều này và chấm dứt. Bạn không thể chinh phục khi tấn công hay xúc phạm người đối thoại.

▪︎ ĐỪNG BẬN TÂM CHUYỆN NHỎ. Sai lầm quan trọng nhất của cả phụ huynh lẫn con em là chúng ta chỉ nhìn vào một khác biệt nhỏ, và quên đi bức tranh lớn. Thí dụ, có người không thích Tổng thống Trump vì ông ta chống phá thai, ăn nói không giống một chính trị gia "chuyên nghiệp" quá thẳng thừng, bộp chộp ... Đó là những chi tiết NHỎ. Một Tổng thống , đứng đầu 328 triệu dân, làm việc với gần 200 quốc gia, còn cả trăm việc khác để chúng ta thẩm định. Tôi ghét Trump vì ông ta coi thường phụ nữ (không có bằng chứng, ngoài vài câu nói vu vơ của đàn ông trong lúc vui đùa. Các cô, bà chẳng lẽ không hề nói xấu sau lưng đám đàn ông chúng tôi?). Hoặc bố mẹ nói tôi thích Trump vì ông ta chống cộng. Thật ra, tất cả chỉ là một vài nét chấm phá trong toàn bộ bức tranh! Đa số cả hai phía rơi vào cái bẫy này! Không một Tổng thống nào có thể đáp ứng được mọi đòi hỏi của chúng ta. Tại sao cả hai không nhìn vào những gì Tổng thống Trump làm trong bốn năm qua? Ông đã thực hiện được bao nhiêu % điều mình hứa khi tranh cử? Trước ông, có vị Tổng thống nào làm được nhiều như thế trong nhiệm kỳ đầu? Không cần biết ông đã quen bao nhiêu phụ nữ, mấy lần ăn bánh trả tiền, tôi không bầu ông làm Đức Giáo Hoàng! Tôi phải chọn một người có thể đối đầu với Tập Cận Bình, Vladimir Putin, Kim Jon un, một người sẵn sàng dọn dẹp đám đầm lầy trong chính trị Mỹ, một người biết phục hồi nền kinh tế, một người lưng đứng thẳng và đầu gối không biết quỳ. Đừng rơi vào chiếc bẫy này. Cả hai, hãy nhìn vào bức tranh lớn, thay vì bấu víu vào điểm khác biệt nhỏ.

▪︎ TẬP TRUNG VÀO MỘT ĐỀ TÀI. Bạn có thật sự hiểu mình muốn nói gì không? Điều này vô cùng quan trọng. Người chiến binh trước khi ra trận phải chuẩn bị, biết địch, biết ta, trăm trận đánh, trăm trận thắng. Tìm hiểu qua lắng nghe, để biết đề tài nào con bạn chú tâm nhất? Chống hay ủng hộ phá thai? Kinh tế hay quyền sở hữu súng? Công ăn việc làm hay di dân bất hợp pháp? Đừng tham lam, tấn công mọi vấn đề, cả hai sẽ bị lạc vào mê hồn trận, đi xa và không tìm ra lối thoát!

Thay đổi suy nghĩ của bất cứ ai, trong hay ngoài gia đình không phải là một buổi nói chuyện có thể làm được, trừ khi bạn rất nổi tiếng, như Đức Giáo Hoàng, Đức Đạt Lai Lạt Ma, hoặc Tổng thống, và ngay cả những vị này, cũng sẽ có nhiều người không đồng ý. Tập trung ngắn gọn vào một chủ đề. Thí dụ, gia đình chúng tôi, hai vợ chồng bỏ phiếu cho Tổng thống Trump. Cậu con lớn chưa biết, cậu thứ hai và cô vợ Mỹ có khuynh hướng theo Dân chủ nhưng không khoái Joe Biden, cậu út thì ghét Trump. Biết thế, nên vợ chồng chúng tôi không muốn tranh luận để thay đổi ý kiến các con. Thay vào đó, vợ tôi chỉ nói MỘT ĐIỀU duy nhất, và chỉ MỘT thôi. Mẹ là người Công giáo, và chống phá thai. Nếu mẹ phá thai, thì giờ này đâu có các con? Chừng đó là đủ rồi, để các con suy nghĩ. Tập trung vào một vấn đề, cả hai cùng lưu ý sẽ dễ thuyết phục hơn. Tranh luận nhiều đề tài, sẽ lạc vào "mê hồn trận" của "cảm xúc" và đưa đến bất hoà gia đình.

 NHƯỜNG TRẬN NHỎ ĐỂ THẮNG TRẬN LỚN. Đừng bao giờ đòi hỏi mình phải thắng tất cả, làm việc đó, bạn sẽ đẩy con cái vào con đường giống như mình, chúng cũng muốn chiến thắng 100% đưa đến gia đình tan vỡ. Những gì con cái có lý, chấp nhận. Khi các con thấy ý kiến của chúng được tôn trọng, không khí sẽ nhẹ nhàng và giúp các con dễ đồng ý với mình ở những điểm khác. Tình cảm gia đình là quan trọng, chính yếu, bất đồng chính kiến là chuyện nhỏ, không thể đánh đổi với hạnh phúc gia đình.

▪︎ ĐẤT NƯỚC TRÊN ĐẢNG PHÁI. Chúng ta có thể ghi danh vào đảng chính trị khác nhau. Cha mẹ Cộng hoà, con Dân chủ, hoặc Độc lập. Điều đó không có nghĩa là phải trung thành với đảng mình. Ông Thái Bá Tân một nhà thơ trong nước nhắn nhủ: "Vất mẹ nó cái khẩu hiệu - Còn đảng là còn mình - Lỡ mai kia đảng chết - Chẳng lẽ mày quyên sinh?".

Người Mỹ thực tế hơn, họ đổi đảng không chút vấn vương. Nếu đảng Cộng hoà hay Dân chủ, đi ngược lại niềm tin và mong muốn của tôi. Xin chia tay, chào tạm biệt! Có người vẫn ở trong đảng, nhưng lại bầu cho ứng cử viên đối lập! Một số đông người Việt vẫn chưa thoát ra khỏi cái vòng lẩn quẩn này, cho rằng mình phải bầu cho người trong đảng! Sai lầm lớn lao! Bạn có muốn một Tổng thống như Joe Biden, trở thành mafia khi ra nước ngoài, dùng tiền viện trợ Mỹ đến từ thuế của chúng ta để câu lợi cho con trai, và hưởng 50% trong số tiền bất chính? Bạn có muốn một Tổng thống Mỹ đi xin lỗi cả thế giới, cúi gập đầu trước lãnh tụ ngoại quốc, chở cả tỷ USD trên máy bay đi hối lộ cho Iran như Barrack Obama? Bạn có bầu cho một ứng cử viên không dám nói một lời đến Antifa, Black Lives Matter? Chúng ta phải vượt qua cái hàng rào "đảng". Yêu nước, không yêu đảng!

▪︎ ĐỒNG Ý TRONG BẤT ĐỒNG Ý. Tôi có người bạn Mỹ, chị từng làm Tổng Giám đốc công ty Nike tại Việt Nam. Trong công việc cả hai đồng ý với nhau rất nhiều điểm, trở nên thân thiết vì thế. Nhưng nói đến chính trị, 180 độ trái ngược. Chị là người Dân chủ và mỗi tháng chúng tôi đi ăn với nhau một lần, lại chỉ nói toàn chuyện chính trị! Không hề tranh luận, mỗi bên tha hồ trình bầy suy nghĩ của mình, cuối cùng cả hai nâng ly chúc mừng "Đồng ý trong cái không đồng ý". Lý Tiểu Long có câu triết lý ngắn gọn, "Hãy trở thành nước" (Be a water). Nước chẩy, đá mòn. Thay đổi con người không dễ. Nếu không thuyết phục được con cái hôm nay, đừng hờn giận mất vui. Chấp nhận và để thời gian làm nước thay đổi các em. Hãy cho mọi người trong nhà biết, cha mẹ chấp nhận suy nghĩ của các con, và mong rằng các con cũng sẽ tôn trọng bố mẹ. Không việc gì phải cãi nhau chí tử, hạnh phúc gia đình là trên hết. Nguyên tắc này gọi là "Chấp nhận điều không chấp nhận" (Agree to Disagree).

| KẾT LUẬN.

Năm bầu cử là mùa giông bão, như chu kỳ khí hậu của trời đất. Sau 16 tháng trả giá cho những thành quả hãi hùng của Joe Biden, mỗi khi đổ xăng, mỗi lần đi chợ, bạn biết tôi nói gì? Di dân bất hợp pháp đang mỗi ngày vượt biên giới vào Hoa Kỳ như vào chốn không người. Sữa nuôi em bé trở nên khan hiếm vì chính quyền “Brandon” ưu tiên nuôi con em những di dân bất hợp pháp, cử tri tương lai của đảng Dân chủ thiên tả. Chiến tranh Ukraine sẽ kéo dài, và cụ 46 tiếp tục dùng tiền thuế của chúng ta chi phí, chẳng nhân đạo gì! Joe Biden chỉ cần nuôi dưỡng chiến tranh Ukraine cho đến gần ngày bầu cử sẽ cho chiến thắng, để ngài còn cứu vãn uy tín cá nhân và đảng Dân chủ thiên tả! Trò chơi chính trị trên xương máu người anh em Ukrainians!

Giông bão còn xẩy ra từ nay đến ngày bầu cử giữa nhiệm kỳ 8/11/22, chúng ta sẽ bình an! Xin Thượng Đế bảo bọc đất nước và quê hương Hoa Kỳ qua hoạn nạn!

nguyễn tường tuấn

24/5/22 Revised from 61.