Những Giới hạn của Quyền lực

The Limits of Power – Andrew Bacevich

Thưa Quý vị,

Người viết vừa nhận được một quyển sách do một người bạn có nhiều điểm tương đồng trong công cuộc đấu tranh cho một Việt Nam không còn Cộng sản. Rất cảm động với lời đề tặng:”Mến tặng anh Truyết, một người con Việt hết lòng với Tổ quốc. K.A.”; chính vì vậy, người viết ráng đọc cho hết quyển sách, tổng hợp quan điểm của nhiều tác giả và nêu ra những cảm nghĩ riêng tư qua “lời bàn Mao Tôn Cương” cũng như tóm tắt quyển sách nhằm giới thiệu đến bạn đọc.

Sách ra đời vào năm 2008 với tựa đề “The Limits of Power – The End of American Exceptionalism – Những Giới hạn của quyền lực - Kết thúc chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ” nhưng thiết nghĩ vẫn còn giá trị cho đến ngày hôm nay. Câu khẳng quyết ngay từ Lời giới thiệu của tác giả nói lên ngay kết luận về nước Mỹ “Cuộc chiến không có lối ra – War without Exit” trong hơn nửa thế kỷ qua với cuộc chiến giữa Hoa Kỳ với Korea, Việt Nam, Iraq, Iran, Syria, Afghanistan v.v…luôn luôn đi đến kết luận là người Mỹ “tạo dựng” ra và cuối cùng “bước ra không lời từ giã” với chính “đồng minh” của mình…

Còn gì bẽ bàng cho các dân tộc kể trên!

Còn gì uất hận cho bằng khi đã là một người con Việt!

***

Tác giả, Andrew J. Bacevich, giáo sư lịch sử và quan hệ quốc tế ở Đại học Boston, đại tá quân đội Hoa Kỳ đã nghỉ hưu, tiếp tục nghiên cứu quan trọng của mình về chính sách đối ngoại của Mỹ kể từ Thế chiến thứ hai. Ông đã có một người con tên Andrew John Bacevich, 1st Lieutenant, mất trong cuộc chiến ở Iraq ngày 13/5/2007. Trong cuốn “Đế chế Mỹ: Thực trạng và Hậu quả của Ngoại giao Hoa Kỳ - In American Empire: The Realities and Consequences of U.S. Diplomacy (Cambridge, Mass: Nhà xuất bản Đại học Harvard, 2002), Bacevich lập luận rằng chính sách đối ngoại của Mỹ kể từ khi Thế chiến thứ hai kết thúc, bất kể đảng phái nào trong Nhà Trắng, đều hướng tới hướng tới việc đạt được sự thống trị toàn cầu của Hoa Kỳ.

Trong một cuốn sách tiếp theo, “Chủ nghĩa quân phiệt mới của Mỹ - The New American Militarism” (New York: Nhà xuất bản Đại học Oxford, 2005), ông tập trung vào việc tái thiết quân đội trong cuộc sống của người Mỹ, đặc biệt là vai trò phục hồi của nó trong việc thực hiện chính sách đối ngoại kể từ sau Chiến tranh Việt Nam, và ông kết luận. rằng quân đội Mỹ đã tự lồng ghép rất thành công vào các giao dịch chính thức của Hoa Kỳ với phần còn lại của thế giới, đến mức độ được coi là cần thiết cho chính sách đối ngoại hiệu quả.

Trong nỗ lực mới nhất của mình, Bacevich tập trung vào các bài học rút ra từ các cam kết quân sự của Hoa Kỳ ở Afghanistan và Iraq, và ông đưa ra kết luận, không có gì đáng ngạc nhiên, khác với kết luận của nhiều nhà lãnh đạo công quyền và chuyên gia. Theo quan điểm của ông, cuộc chiến ở Iraq lần đầu tiên phơi bày rõ ràng sự đạo đức giả của “câu chuyện đạo đức” từng đã là thiết yếu trong chính sách đối ngoại của Mỹ kể từ Thế chiến thứ hai.

Trước hết, xin tóm tắt nội dung cuốn sách. Cuốn sách với 206 trang bao gồm 3 Chương và Phần kết luận và Phần Index.

Trong Chương 1, “Cuộc khủng hoảng của sự lợi dụng – The crisis of profligacy”, tác giả đã miêu tả xã hội Mỹ thấm nhuần văn hóa “quyền được hưởng lợi” (entitlement). Bởi vì người Mỹ coi mình là những người tốt toàn cầu, họ tin rằng các quốc gia khác cần nên hoan nghênh các ý tưởng và thể chế của Hoa Kỳ. Do đó, bài phát biểu nổi tiếng về “cuộc khủng hoảng niềm tin” năm 1979 của Tổng thống Jimmy Carter cảnh báo người Mỹ nên kiềm chế tính kiêu ngạo và tính tự cao của họ đã nhanh chóng bị lu mờ bởi sự lạc quan và đảm bảo của Tổng thống Ronald Reagan về khả năng bất khả xâm phạm của công nghệ. Như Bacevich nói, Tổng thống Reagan đã nói với người Mỹ những gì họ muốn nghe. Hơn nữa, Tổng thống George W. Bush đã đi theo cùng một mô-típ khi đưa ra cho người Mỹ cả “súng và bơ”. Trong khi đó, từ chính quyền Carter cho đến thời tổng thống Reagan, quân đội đã liên tục xây dựng cả về mặt chính trị và ý thức hệ cho một nỗ lực lớn ở khu vực Vịnh Ba Tư.

Trong Chương 2, “Cuộc khủng hoảng chính trị - The Political Crisis”, Bacevich di chuyển vào bên trong Vành đai để xem xét nguyên nhân của tình trạng hỗn loạn hiện nay ở Hoa Kỳ. Ông lập luận rằng đất nước đang trong tình trạng chiến tranh kể từ thời tổng thống của Harry S. Truman và trong thời gian này quyền lực ngày càng tập trung vào cơ quan hành pháp. Quốc hội đã được đưa ra ngoài vòng tròn quyền lực thực sự đối với các quyết định về các sáng kiến ​​quân sự. Hơn nữa, Bacevich khẳng quyết, ai là tổng thống cũng không có gì khác biệt vì hiện tại “những điểm tương đồng ngầm” nầy đã trải qua trong suốt các chính quyền hành pháp Thế chiến II. Những điểm tương đồng này thể hiện bốn niềm tin cốt lõi:

·       Nguyên lý rằng lịch sử có một mục đích;

·       Quan điểm rằng Hoa Kỳ là hiện thân của tự do;

·       Đức tin mà Chúa đã kêu gọi người Mỹ để thúc đẩy sự tự do này, và niềm tin rằng chỉ khi các giá trị của Mỹ chiếm ưu thế trên toàn thế giới thì nước Mỹ mới được đảm bảo.

 

Theo ý kiến ​​của Bacevich, Bush thứ hai đặc biệt thẳng thắn và mạnh mẽ trong việc thúc đẩy các vị trí này. Thật không may, vì những ý tưởng này đã trở nên vững chắc trong giới tài phiệt của những người trung thành với cá nhân tổng thống, nên phạm vi lựa chọn trong chính sách đối ngoại đã bị hạn chế nghiêm trọng. Đặc biệt, với sự khuyến khích của quân đội, sự cứng nhắc về ý thức hệ này đã dẫn đến xu hướng xem sự tương tác của Hoa Kỳ với phần còn lại của thế giới về mặt quân sự. Bacevich xác định James Forrestal, Bộ trưởng Quốc phòng đầu tiên của Hoa Kỳ (1949), là “cha đỡ đầu của tư duy quân sự hóa” và theo dõi di sản của mình thông qua các ý tưởng của Paul Nitze và cuối cùng là Paul Wolfowitz. Ông khẳng quyết một cách dứt khoát rằng đỉnh cao hợp lý của trường phái lý thuyết quân sự này là “học thuyết về chiến tranh phòng ngừa hợp lý hóa cuộc xâm lược Iraq”, một hành động về lâu dài đe dọa sự toàn vẹn trong nước và quốc tế của Hoa Kỳ.

Trong Chương 3: “Cuộc Khủng hoảng quân đội – The Military Crisis”, Bacevich đã ghi lại những tác động gây suy nhược mà văn hóa hưởng quyền lợi nói ở Chương 1 và tư duy hạn hẹp giữa các nhà hoạch định chính sách đối với chính quân đội Hoa Kỳ. Đối với ông, kết quả là những người lính được huấn luyện tuyệt vời và can đảm, nhưng hiệu quả của họ đã bị suy yếu nghiêm trọng do môi trường được tạo ra bởi các nhà lãnh đạo tồi, cả chính trị và quân sự. Ông lập luận rằng những gì nhiều người coi là bài học rút ra từ các cuộc xung đột ở Iran và Afghanistan chỉ đơn giản là sai lầm. Niềm tin rằng Hoa Kỳ bây giờ phải chuẩn bị cho “các cuộc chiến tranh nhỏ” thực sự là một bản tóm tắt để mở rộng đế chế Hoa Kỳ, một vị trí mà ông ta tin rằng rõ ràng là nên từ bỏ. Ông mạnh mẽ phản đối lập luận rằng các chỉ huy quân sự cấp cao đáng lý ra nên được giao nhiều quyền lực hơn trên thực địa hơn là chịu sự “chỉ đạo” của hành pháp trung ương!

Và Ông kết luận rằng, hơn nữa, bản chất căn bản của chiến tranh cũng là ở đây để chiếm đóng với những hạn chế của nó khi ở quá xa trung tâm quyền lực (ở Mỹ). Ông cũng tin rằng chiến lược mang tính xây dựng trong chính sách đối ngoại phải thừa nhận rằng quân đội Hoa Kỳ có cả nguồn lực hạn chế và tác động hạn chế. Ông đưa ra các phương án ngăn chặn và tham gia có chọn lọc như những cách tiếp cận chiến lược đầy hứa hẹn. Nhưng những điều nầy không được các hành pháp tiến nhiệm áp dụng; do đó, họ kéo các nguồn lực của Hoa Kỳ vượt quá giới hạn của họ và ảnh hưởng tiêu cực đến vị thế quốc tế của quốc gia.

Phần kết luận: “Sự Giới hạn của Quyền lực – The Limits of Power”

Giá trị công việc của Bacevich nằm ở khả năng nhìn xa hơn những luận điệu thông thường của các nhà lãnh đạo quân sự và học thuật, chính trị và quân sự. Với lối hành văn lôi cuốn và thuyết phục, tác giả cố gắng lôi kéo những người chỉ trích chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ và phân tích hàng loạt các dữ kiện đã xảy ra trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trước đó, Andrew Bacevich đã xây dựng một câu chuyện khác về quá khứ của Hoa Kỳ. Ông cho rằng câu chuyện này tiết lộ một quốc gia với tham vọng đế quốc. Các sự kiện gần đây đã khẳng định phần lớn lập luận của ông, thường là bi kịch, đặc biệt là việc ông xác định sự phụ thuộc ngày càng lớn vào hành động quân sự để giải quyết các vấn đề quốc tế. Ông vẫn bi quan một cách đáng ngại rằng bất kỳ nhà lãnh đạo được bầu nào cũng có thể thay đổi đường lối chính sách hiện tại của Hoa Kỳ (!).

Và 13 năm sau khi cuốn sách ra đời, lịch sử vẫn được tái lập với Tổng thống đời thứ 46 của Hoa Kỳ. Bức tranh rộng hơn thu được từ các phân tích của Bacevich có lẽ còn đen tối hơn trong giai đoạn hiện tại. Các nhà lãnh đạo Mỹ ngày nay không hiểu được giới hạn quyền lực của họ có nguy cơ khiến toàn bộ đặc tính Mỹ sụp đổ. Mặc dù người Mỹ dường như có ý định tạo điều kiện thuận lợi cho phần còn lại của thế giới bằng hình thức tự do của họ, nhưng sự thâm độc trong nước và chủ nghĩa phiêu lưu quân sự đã khiến họ phụ thuộc nhiều hơn vào các nguồn lực nước ngoài, chẳng hạn như dầu mỏ, và dễ bị tấn công hơn trước các cuộc tấn công từ các phần tử khủng bố nổi loạn. Những người ra quyết định nắm quyền hành pháp ngày hôm nay dường như không biết gì về những nguy cơ sắp xảy ra mà các chính sách của họ gây ra. Phải chăng điều nầy thích ứng với chánh quyền Biden như một lời tiên tri?

Họ không nhận ra rằng vị thế của một quốc gia giàu có, quyền lực nhất mà thế giới từng chứng kiến ​​đạt được không phải nhờ sự quyết định và hành xử của chính phủ, mà là nhờ sự làm việc chăm chỉ của nhiều nhân tố phấn đấu, độc lập và không bị kiểm soát cùng sự đáp ứng của đa số người dân Mỹ đóng góp cho sự phồn vinh của Hiệp Chủng Quốc. Đây là một thành quả của toàn dân chứ không phải của một hành pháp nào hết.

Mặc dù Bacevich thể hiện quan điểm của trường phái siêu truyền thống - ultratraditionalist school, nhưng trong quyển sách nầy ông đã tự mô tả mình như là một người theo chủ nghĩa hiện thực, nhưng ông vẫn nêu ra đây “nỗi nhớ về nền cộng hòa khai sáng mà người Mỹ được cho là đã tận hưởng trước Thế chiến thứ hai”, một thời hoàng kim của Hoa Kỳ.

Một điểm quan trọng khác là sự hùng biện của Bacevich. Cuốn sách ngắn gọn, mạnh mẽ này rõ ràng có ý nghĩa như một cuộc luận chiến. Có một số câu nói của Bacevich, chẳng hạn như sự ám chỉ khó chịu của ông về “vị tổng thống được cho là hoàng đế” (the president is supposed to be the emperor) của nước Mỹ, nghe ra có vẻ hoang tưởng và sai lầm nhưng đó là một thực tế trong hiện tại.

Vì vậy, người viết có thể kết luận về những hành động quân sự và ngoại giao của TT hiện nay không kiểm soát thực tại đang xảy ra cũng như các giải pháp quân sự và tham vọng đế quốc đã vô hình chung cắt giảm chính những thành công mà “toàn dân” đã cố gắng thành hình trong cuộc sống.

Để kết luận cho mục điểm sách” hôm nay, người viết xin mượn lời nhận định của Người Quan Sát về cuốn sách “The Việt Nam Upheaval” của GS Vũ Quý Kỳ trng đó GS cũng có những điểm tương đồng với tác giả Andrew trong suy nghĩ về “cuộc chiến không có lối ra…” như:” Đề cập tính cách phức tạp vì những mâu thuẫn nhân quả giữa nhu cầu chính trị của Tổng Thống Kennedy và chủ quyền quốc gia Việt Nam mà TT Ngô Đình Diêm nhất quyết bảo vệ đến cùng, GS Vũ cho hay:"Trước hết, nó phức tạp vì Tổng Thống Johnson không hay biết về những dự tính bí mật của Tổng Thống Kennedy trước và sau khi ông ta bị sát hại. Nó phức tạp vì Tổng Thống Kennedy có nhu cầu hạ bệ Tổng Thống Ngô Đình Diệm trước khi ông thực hiện việc bán đứng Việt Nam. Và hậu quả của hoàn cảnh phức tạp nói trên đã đưa đến sự sụp đổ của nền đệ nhất Cộng Hòa, sự hỗn loạn của lãnh đạo, sự suy sụp của chính quyền quốc gia trên toàn quốc, khiến cho Cộng sản Việt Nam có cơ hội vùng lên. Do đó Trung Cộng và CSBV đã quyết tâm dốc toàn lực đánh dứt điểm để thôn tính Miền Nam. Đó là nguyên nhân chính đưa đến việc Hoa Kỳ đổ quân vào Miền Nam, và bỏ bom Miền Bắc”. Sau đó là Biến cố tại Vịnh Bắc Việt đưa đến Nghị Quyết Gulf of Tonkin Resolution, đã trao cho Tổng Thống Johnson quyền lực và phương tiện để tấn công và chiến thắng Bắc Việt, nhằm chặn đứng hành động xâm lăng Miền Nam. Sứ mạng chính của cuộc Chiến Tranh Không Tập là đánh quỵ khả năng điều động quân lực Miền Bắc khiến họ phải xóa bỏ kế hoạch xâm lăng Miền Nam. Hoa Kỳ có dư sức mạnh và phương tiện để thực hiện sứ mạng đó. Theo quan điểm của Gs Vũ thì: “Điều đáng tiếc là, Tổng Thống Johnson và Bộ Trưởng Quốc Phòng McNamara đã theo đuổi một chiến lược sai lầm và thất bại trong sứ mạng nói trên khiến cho chiến tranh kéo dài, dân Mỹ nản lòng và phong trào phản chiến được CS giật giây bùng lên.”

Quả thật The Limits of Power là một cuốn sách cần được đọc để thấy chiều hướng đi xuống của nền dân chủ Mỹ hiện tại. Tuy cuốn sách xuất hiện cách đây 17 năm, nhưng dường như tác giả Andrew đã thấu được đường đi nước bước của một vị Tổng thống “làm vì” được chống lưng bởi một thế lực thiên tả nhằm xây dựng một xã hội “xã hội chủ nghĩa” không tưởng.

Chúng ta chờ đợi câu trả lời của người Mỹ qua cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11 năm 2022 tới đây.

Mai Thanh Truyết

12-24-2021