Vài suy nghĩ về giáo dục Việt Nam hiện tại Theo kết luận của nhiều cuộc nghiên cứu quốc tế, một trẻ em học lớp 3 bậc tiểu học nếu không tiếp tục học lên lớp cao hơn, thì chỉ trong vòng 3 năm sau đó, em nầy được xem như “mù chữ’ vì những gì em đã học sẽ không còn tồn đọng trong trí của em nữa. Với dân số 91 triệu, niên học 2010-2011 đã quy tụ dưới 22 triệu học sinh các cấp và sinh viên trong cả nước, trong đó gồm 3 triệu trẻ em trong các cơ sở giáo dục mầnm non, 18 triệu học sinh phổ thông, 400 ngàn học sinh trung học chuyên nghiệp, và khoảng 1.1 triệu sinh viên đại học thuộc các ngành chuyên môn khác nhau. Con số nầy vẫn không thay đổi nếu so với niên học 2004-2005 có dân dân số khoảng 84 triệu. Như vậy giáo dục Việt Nam có vấn đề? Nhìn chung và so sánh với tỷ lệ dân số, sĩ số sinh viên đại học vẫn còn quá ít chiếm khoảng 0,45% dân số mà thôi. Nếu lấy California làm thí dụ, Cali với 38 triệu dân trong đó có 4,7 triệu sinh viên chiếm 12,36%. Nghịch lý trên đây cho thấy giáo dục Việt Nam hiện tại không có sự phân bổ đồng bộ, nghĩa là hệ thống đại học không đủ cho nhu cầu quá tải của học sinh sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông hay chuyên nghiệp. Ở Việt Nam trước 1975, giáo dục miền Nam dựa theo ba mục tiêu: Dân tộc - Nhân bản - và Khai phóng. Từ 3 hướng trên, miền Nam đã cố gắng đáp ứng với những yêu cầu đề ra do Liên Hiệp Quốc về các quyền trẻ em như sau: • Quyền được giáo dục toàn diện là quyền được sống còn (right to survival); • Quyền được phát triển toàn diện (develop to the fullest); • Và quyền được bảo vệ chống lại các ảnh hưởng của quyền lực, lạm dụng và bốc lột, và nhất là quyền được tham dự vào các sinh hoạt gia đình, văn hóa và đời sống xã hội. Các quyền hạn trên được Liên Hiệp Quốc cổ súy để cho trẻ em trên thế giới có được một sự giáo dục toàn diện và hài hoà trong việc phát triển bản thân. Trong điều 3 của Thỏa ước Liên Hiệp Quốc có ghi rõ là trẻ em phải được đặc biệt hưởng các tiêu chuẩn y tế, giáo dục, tư pháp và các dịch vụ xã hội cần thiết để bảo vệ những gì tốt nhất cho trẻ em. Trong lúc đó, Việt Nam hiện tại đã phê chuẩn Thoả ước Liên Hiệp Quốc về quyền trẻ em vào ngày 20-2-1990 và công bố luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em ngày 21-8-1991. Cũng theo định nghĩa của Liên Hiệp Quốc, trẻ em là tất cả trẻ em từ mới sơ sinh cho đến 16 tuổi. Nói như thế, nghĩa là Việt Nam xã nghĩa đã tiếp cận đầy đủ yêu cầu của LHQ và có thể áp dụng cho chương trình giáo dục trong nước. Tuy nhiên, có thể tóm tắt gọn nhẹ là Giáo dục Việt Nam hiện tại đang phải đối mặt với 4 vấn nạn căn bản như sau: Trường sở, Giáo viên, Chương trình học, và tệ hại hơn hết là tệ trạng thu học phí, lệ phí cho việc học và dạy kèm cũng như những áp lực vật chất và tinh thần từ phía phụ huynh và giáo viên. Đặc biệt đối với chương trình giáo dục, có những môn học hoàn toàn không cần thiết cho việc phát triển quốc gia vẫn được duy trì trên 30 năm nay và chiếm một thời lượng lớn trong chương trình học cũng như trong các cuộc thi tuyển vào đại học. Đặc biệt đối với trẻ em, có những môn học, tiết mục hoàn toàn không phù hợp với sự phát triển mầm non, mà trái lại có thể tạo ra những phản ứng tiêu cực cho xã hội trong tương lai. Một thí dụ về Quyết định của Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo ngày 22-12-2004 vào mùa thi tuyển sinh từ năm 2005 là, học sinh phải thi tốt nghiệp 1 trong 2 phương án sau đây trước khi được ghi tên vào cuộc thi tuyển vào đại học: - Thứ nhất: Triết học Mac Lenin, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Kinh tế chính trị Mac Lenin, Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam và tư tưởng HCM. - Thứ hai: Triết học Mac Lenin, Kinh tế chính trị Mac Lenin, Chủ nghĩa xã hội khoa học... Hiện tại các môn thi kể trên xuất hiện dưới dạng những môn học tuy có khác “tên” nhưng nội dung vẫn không thay đổi về định hướng xã hội chủ nghĩa … vô địch từ triết lý, khoa học xhcn, kinh tế xhcn, chính trị xhcn v.v… Thiết nghĩ, những môn học nầy không giúp ích gì được trong suy nghĩ của những chuyên viên Việt Nam tương lai ngõ hầu đóng góp cho công cuộc phát triển chung của đất nước. Một thí dụ nữa là nói về sách giáo khoa Đố vui để học của bộ Văn hóa Thông tin. Sách nầy đã gieo vào đầu óc các học sinh ngây thơ những hình ảnh hết sức tiêu cực của xã hôị đương thời. Trong sách trên, đầy rẩy những câu hỏi câu đố đại khái như sau: Mua cái bờm xôm, Tay ôm Thị Hến, Say sưa tới bến, Mặt đỏ phừng phừng, Một phút với cưng, Tiền lương mất sạch. Là gì? Lời giải: Bia ôm. Ngoài ra còn nhiều câu đố về đĩ điếm, Nhà chứa, Karaôkê ôm v.v... Phụ huynh của các em làm thế nào để giải thích cho một đứa em nhỏ thuộc hạn tuổi tiểu học về những vấn nạn hết sức tiêu cực trong xã hội Việt Nam hiện tại? Còn gì để nói nữa đây. Mai Thanh Truyết Một ngày “bức xúc” Ngày Hạ chí 2024