Khởi nghĩa Yên Bái là một cuộc nổi dậy bằng vũ trang bùng phát tại Yên Bái, một phần trong cuộc khởi nghĩa do Việt Nam Quốc dân Đảng (VNQDĐ) tổ chức và lãnh đạo nhằm đánh chiếm một số tỉnh và thành phố trọng yếu của miền Bắc Việt Nam vào ngày 9 tháng 2 năm 1930. Mục đích của cuộc nổi dậy là lật đổ chính quyền thuộc địa của Pháp để xây dựng một nước Việt Nam theo chính thể cộng hòa.[2] Tỉnh lỵ Yên Bái chỉ là một trong những mục tiêu của cuộc Tổng tấn công của VNQDĐ vào quân đội và chính quyền thuộc địa. Lực lượng khởi nghĩa bị đánh bại, đảng viên của VNQDĐ bị truy nã, giam cầm và hành hình. Các lãnh tụ Nguyễn Thái Học và Phó Đức Chính bị Pháp áp giải từ Hà Nội lên Yên Bái xử trảm cùng với 11 người khác sáng sớm ngày 17 tháng 6 năm 1930. Ngày tang Yên Báy 17-6-1930 Kính tặng hương hồn những liệt sĩ đã bỏ mình trong cuộc khởi nghĩa Yên Báy Việt Nam muôn năm! Việt Nam muôn năm! Trong bình minh sương lạnh phủ âm thầm. Mười ba tiếng tung hô bao tráng liệt. Toan lay tỉnh cả toàn dân nước Việt. Gió căm hờn rền rĩ tiếng gào than. Từ lưng trời, sương trắng rủ màn tang. Ánh mờ nhạt của bình minh rắc nhẹ Trên Yên Báy âu sầu và lặng lẽ, Giữa mấy hàng gươm súng toả hào quang, Mười ba người liệt sĩ Việt hiên ngang Thong thả tiến đến trước đài Danh Dự: Trong quần chúng đứng cúi đầu ủ rũ, Vài cụ già đầu bạc lệ ràn rơi Ngất người sau tiếng rú: Ối con ơi! Nét u buồn chợt mơ màng thoáng gợn Trên khoé mắt đã từng khinh đau đớn Của những trang anh kiệt sắp lìa đời, Nhưng chỉ trong giây phút vẻ tươi cười Lại xuất hiện trên mặt người quắc thước. Đã là kẻ hiến thân đền nợ nước, Tình thân yêu quyến thuộc phải xem thường, Éo le thay! muốn phụng sự quê hương Phải dẫm nát bao lòng mình kính mến. Nhưng này đây, phút thiêng liêng đã đến. Sau cái nhìn chào non nước bi ai, Họ thản nhiên, lần lượt bước lên đài Và dõng dạc buông tiếng hô hùng dũng. “Việt Nam muôn năm!” Một đầu rơi rụng, “Việt Nam muôn năm!” Người kế tiến lên. Và Tử Thần kính cẩn đứng ghi tên Những liệt sĩ vào bia người tuẫn quốc, Sau Đức Chính, đây là phiên Thái Học, Anh nghiêng mình trước xác những anh em, Rồi mĩm cười, Anh ngảnh mặt nhìn xem Những kẻ đến quan chiêm đoàn liệt sĩ Để từ biệt những bạn đồng tâm chí. Tiếng tung hô bổng nổi, vang trời cao, Nhưng liền theo Anh đã bị xô vào Chiếc gươm máy giăng tay chào, lặng lẽ. Đao xuống, đầu rơi, máu đào tung toé. Người anh hùng nước Việt thôi còn đâu! Lũ thực dân giám sát đúng nhìn nhau Như trút sạch hết những đìều lo ngại Và xoa tay chúng thở dài khoan khoái, Trong rừng người ứa lệ, Nguyễn Thị Giang Nén nỗi đau như cắt xé can tràng Đứng ngơ ngác lặng người bên Hữu Cảnh. Trong nắng sớm, gió căm hờn quát mạnh Như thề cùng những tử sĩ anh linh Vang dội cùng trên đất Việt điêu linh Những tiếng thét uy hùng vì giống Việt. Việt Nam muôn năm! Việt Nam muôn năm! Như tan trong gió mạnh khóc vang rầm Mười ba tiếng tung hô bao tráng liệt Cố lay tỉnh cả toàn dân nước Việt. Thân anh hùng đã nát dưới ngàn cây Nhưng tiếng hô còn phảng phất đâu đây, Mười lăm năm sau ngày sầu Yên Báy, Toàn thể giống Tiên Rồng cùng đứng dậy, Cố đuổi loài tham bạo khỏi non sông, Hơn hai năm đất Việt máu pha hồng Mà chiến sĩ vẫn một lòng cương quyết Thề tranh đấu đến khi nào nước Việt Được hoàn toàn đôc lập mới ngừng tay. Thế là dòng máu vọt dưới trời mây Một buổi sáng mười lăm năm về trước Đã vẽ được cảnh anh hùng nguyện ước. Đưa non sông ra khỏi chốn u trầm Cả toàn dân nước Việt đến muôn năm Vẫn ghi tạc trong tâm ngày hôm ấy, Ngày hôm ấy, ôi! ngày tang Yên Báy! Việt Nam muôn năm! Việt Nam muôn năm! Xé nát màn sương lạnh phủ âm thầm, Mười ba tiếng tung hô bao tráng liệt Đã lay tỉnh cả toàn dân nước Việt. Đằng Phương – Nguyễn Ngọc Huy Bài thơ này từng được sử dụng trong sách giáo khoa miền Nam trước đây.